در كتابهاي فقهي، بلند ساختن ديوارهاي مسجد، مكروه شمرده شده است. در حديثي از پيامبر صلي الله عليه و آله آمده است:

«من به بلند ساختن مساجد، مأمور نشده ام.» [1] .

روايت ديگري از امام صادق عليه السلام گوياي آن است كه بلندي ديوار مسجد پيامبر صلي الله عليه و آله به اندازه ي قامت يك انسان بوده است. [2] .

ولي اين روايت، تنها عمل پيامبر صلي الله عليه و آله را نقل مي كند و از نظر عملي، الزامي براي پيروي ما ايجاد نمي كند.

روايات ديگري وجود دارد كه از ساختن هر بنايي با بلندي بيش از هشت ذراع (در حدود چهار متر) نهي مي كند. حال آيا اين دستور، قاعده اي كلي براي همه ي زمان ها و مكان هاست؛ يا اين كه مخصوص به جامعه اي است كه زمين مسكوني آن فراوان است و ضرورتي براي تن دادن به مشكلات آپارتمان سازي وجود ندارد؛ يا اين كه بناهاي بلند از آن رو كه نشان فخر فروشي و مباهات به شمار مي رفته، مورد نكوهش قرار گرفته است؛ احتمالاتي است كه پرداختن به آن در اين مختصر نمي گنجد.

درباره ي ميزان بلندي و كوتاهي مسجد، اندازه ي خاصي در روايات ذكر نشده است. از اين رو، ملاك در اين باره، قضاوت عرف و مردم است. طبيعي است كه قضاوت مردم در اين زمينه، همواره يكسان نيست و بسته به زمان ها و مكان هاي مختلف،



[ صفحه 90]



قضاوت ها نيز متفاوت خواهد بود.

اين نكته را نيز بايد مورد توجه قرار داد كه هرگاه فاصله طبقات فوقاني تا امام جماعت بيش از اندازه ي متعارف باشد، نماز جماعت كساني كه در طبقه هاي بالا به امام اقتدا مي كنند، بدون اشكال نيست.