از سخنان معصومان عليهم السلام و نيز شيوه ي عملي آنان چنين بر مي آيد كه مسجد با وجود برخورداري از شكوه و جلال معنوي بايد از نظر ظاهري، ساده و از پيرايش هاي مادي به دور باشد. شايد بسياري از توصيه هاي پيشوايان دين مانند نهي



[ صفحه 82]



از زينت كردن مسجد با طلا، نهي از نقاشي كردن مسجد و... براي دستيابي به همين مقصود باشد.

پيامبر صلي الله عليه و آله مسجد خويش در مدينه را ساده و بي آلايش بنا كرد؛ حال آن كه مي توانست با تكيه بر همياري مردمي كه از ايثار جان و مال خود براي پيامبر صلي الله عليه و آله دريغ نداشتند، مسجد را مجلل بسازد. مسجد پيامبر صلي الله عليه و آله در آغاز حتي سقف هم نداشت. وقتي گرماي آفتاب به مسلمانان فشار آورد، از پيامبر صلي الله عليه و آله خواستند تا سايه باني براي آن ساخته شود. با اين حال، در هنگام بارش باران از سقف مسجد آب به داخل مي ريخت. مسلمانان به پيامبر صلي الله عليه و آله پيشنهاد كردند تا سقف مسجد گل مالي شود، ولي پيامبر صلي الله عليه و آله مخالفت نمود و فرمود: سقف مسجد بايد همچون خيمه ي حضرت موسي عليه السلام باشد. [1] .

بي گمان، اصرار پيامبر صلي الله عليه و آله مبني بر ساده سازي مساجد با توجه به مصلحت هايي است كه در اين كار نهفته است. مسجد، جايگاه دل كندن از دنيا و استوار نمودن پيوند انسان با خداست. بنابراين آراستن آن با تزيينات پر زرق و برق و تجملاتي كه در كاخ هاي پادشاهان و دنيا زدگان رايج است، مسجد را از اين رسالت خود دور مي سازد. رواج اين شيوه در ميان مسلمانان چه بسا فرهنگ ساده زيستي و پرهيز از اسراف و تجمل گرايي را رفته رفته كم رنگ كند و ارزش هايي مانند زهد و قناعت و وارستگي از دنيا را مخدوش سازد.

البته نبايد از ياد برد كه به كار بستن «هنر» در مسجد الزاما با «ساده سازي» آن منافات ندارد؛ مراعات «هنر» و «سادگي» هم امكان پذير است و هم خود نوعي هنر است. اين رسالت هنرمند مسلمان است كه با تكيه بر معيارهاي مكتبي كه يكي از آنها ساده سازي است مسجد را جذاب و دلكش بسازد. به قول بوركهارت هنرشناس معروف «هنر ديني يك رمز و نماد است و به اين اعتبار، وسايل ساده و



[ صفحه 83]



ابتدايي آن را بس است.» [2] .