قبا نام محله اي در اطراف مدينه است. اين محله با مدينه ي زمان پيامبر صلي الله عليه و آله يك فرسنگ فاصله داشته است؛ ولي در حال حاضر، متصل به مدينه و جزء آن به شمار مي آيد. پيامبر صلي الله عليه و آله هنگام ورود به مدينه قبل از رسيدن به شهر، چند روزي در محله قبا اقامت فرمود: تا علي عليه السلام و اهل بيت پيامبر صلي الله عليه و آله به آن حضرت ملحق شوند. در فاصله ي اين اقامت چند روزه، مسجد قبا ساخته شد. [1] پيامبر صلي الله عليه و آله در بناي آن با دست خود كار كرد و سمت قبله ي آن را با كمك جبرئيل تعيين فرمود. [2] .

گر چه سخن معروف آن است كه مسجد قبا اولين مسجدي است كه در اسلام بنا شده، ولي شواهد قابل قبولي نشان مي دهد كه مسلمانان پيش از بناي مسجد قبا، مساجد ديگري را بنا كرده بودند. آنچه درست مي نمايد اين است كه مسجد قبا اولين مسجدي است كه مسلمانان آن را آزادانه و به طور رسمي بنا كرده اند و آشكارا در آن نماز به پاي داشته اند. [3] .

به نظر بسياري از مفسران اين گفتار خداوند كه مي فرمايد: «نماز را در مسجدي كه از آغاز بر پايه ي تقوا بنا شده، بجاي آور.» [4] درباره ي مسجد قبا نازل شده است. از همين رو نام ديگر مسجد قبا، مسجد تقواست. [5] پيامبر صلي الله عليه و آله حتي پس از ورود به مدينه نيز به اين مسجد اهتمامي ويژه داشت و آن را مسجد خود به شمار مي آورد. آن حضرت روزهاي شنبه و دوشنبه از مدينه به اين مسجد مي آمد و در آن نماز



[ صفحه 52]



مي گزارد. [6] .

پيامبر صلي الله عليه و آله مسلمانان را به حضور در اين مسجد و نماز خواندن در آن تشويق مي نمود. در حديث معروفي از آن حضرت آمده است:

«كسي كه در مسجد قبا دو ركعت نماز بگزارد همچون كسي است كه يك عمره به جاي آورده باشد.» [7] .

امامان معصوم نيز به پيروي از پيامبر صلي الله عليه و آله اين مسجد را بزرگ شمرده اند و مسلمانان را به حضور در آن ترغيب نموده اند. امام صادق عليه السلام به فردي به نام عقبة بن خالد فرمود:

«در هنگام زيارت مساجد اطراف مدينه، از مسجد قبا آغاز كن و در آن زياد نماز بخوان؛ زيرا اين مسجد اولين مسجد در اطراف مدينه است كه پيامبر صلي الله عليه و آله در آن نماز گزارده است...» [8] .

علاوه بر مسجد قبا، نماز گزاردن در ديگر مساجد اطراف مدينه مانند مشربة أم ابراهيم، مسجد فضيخ (رد الشمس) در نزديكي مسجد قبا، مسجد احزاب، مسجد شجره، مسجد ذوالقبلتين، مسجد غمامه، مسجد مباهله، مسجد علي عليه السلام و مسجد فاطمه عليهاالسلام و نيز مساجد ديگري همچون مسجد ابوذر، مسجد الراية، مسجد نفس زكيه و... نيز مطلوب و پسنديده است.

نماز گزاردن در اين مساجد هم مايه ي دستيابي به فضيلت حضور در خانه ي خداست و هم تلاش براي زنده نگه داشتن ياد و نام پيامبر صلي الله عليه و آله و اهل بيت و ياران پاك اوست. به علاوه هر يك از اين مساجد، خود گوياي بخشي از تاريخ اسلام است. از اين رو حفظ و نگهداري آنها در واقع پاسداري از بخشي از اسناد عيني و زنده ي تاريخ اسلام است.



[ صفحه 53]