بر پايه ي بينش قرآني، همه ي موجودات جهان هستي داراي درك و شعوري مخصوص به خود هستند. هر چند ما با ويژگي هاي ديگر موجودات بيگانه ايم (ان من شي ء الا يسبح بحمده و لكن لا تفقهون تسبيحهم) [1] .

مولوي در اين باره چنين سروده است:



جمله ي ذرات عالم در نهان

با تو مي گويند روزان و شبان



ما سميعيم و بصيريم و خوشيم

با شما نامحرمان ما خامشيم



چون شما سوي جمادي مي رويد

محرم جان جمادان كي شويد



از جمادي در جهان جان رويد

غلغل اجزاي عالم بشنويد [2] .



در حديثي از پيامبر صلي الله عليه و آله خطاب به ابوذر آمده است:

«اي ابوذر! هر كس براي خدا بر قطعه اي از زمين سجده كند، آن زمين در روز قيامت به نفع وي گواهي خواهد داد. هر گروهي كه در مكاني فرود مي آيند (چنانچه نيكوكار باشند) آن مكان بر آنها درود مي فرستد و (چنانچه گنهكار باشند) آنان را نفرين و سرزنش مي كند. اي ابوذر! بخش هاي زمين، هر صبح و شام با يكديگر به گفتگو مي پردازند؛ يكي به ديگري مي گويد: اي همسايه! آيا امروز با كسي كه به ياد خداوند باشد، يا بنده اي كه پيشانيش را براي سجده بر تو نهاده، برخورد داشته اي؟ پاسخ برخي مثبت است و پاسخ برخي منفي. بخش هايي از زمين كه با چنين انسان هايي روبه رو شده اند. به شور و وجد آمده، احساس فرح و شادي مي كنند. آنان اين موفقيت را كه چنين انسان هايي بر آنهاعبور كرده، براي خود فضيلت و امتيازي بر همسايه به شمار مي آورند.» [3] .

آنچه گذشت مربوط به هر زميني اعم از مسجد و غير مسجد است. با اين همه،



[ صفحه 27]



زمين به ظاهر بي جان به مسجديان توجهي خاص دارد. گوشه گوشه ي زمين مسجد در روز قيامت به نفع نمازگزاري كه بر آن خداي را عبادت كرده، گواهي مي دهد. در حديثي از امام صادق عليه السلام آمده است:

«در جاهاي مختلف مسجد نماز بجاي آوريد؛ زيرا هر قطعه اي از زمين در روز قيامت به نفع كسي كه بر آن نماز گزارده، شهادت مي دهد.» [4] .

اين نيز سخن امام صادق عليه السلام است كه مي فرمايد:

«كسي كه به سوي مسجد گام بر مي دارد، بر هيچ خشك و تري پا نمي نهد جز آن كه از زمين اول تا هفتم براي او تسبيح مي گويد.» [5] .

شايد مقصود از اين حديث آن است كه زمين، چون مؤمن مسجدي را مي شناسد، او را ثنا و ستايش مي كند. و شايد مقصود آن است كه زمين، خداوند را تسبيح مي گويد، ولي ثواب آن نصيب انسان مسجدي مي شود.