پيروان اهل بيت عليهم السلام براساس رهنمودهاي آنان، بر اين باورند كه جمله ي «حي علي خير العمل» يكي از اجزاي اذان و اقامه بوده و جزئيت آن، از طريق وحي به پيامبر خدا ابلاغ شده است. شماري از رواياتي كه در منابع حديثي اهل سنت وجود دارند [1] و همچنين شماري از صحابه و تابعين، [2] اين باور را تأييد كرده اند.

در اين جا سؤال پيش مي آيد كه: اگر واقعاً جمله ي «حي علي خير العمل» جزء اذان بوده و عصر پيامبر صلي الله عليه و آله، مسلمانان، اين جمله را در اذان تكرار مي كرده اند، چه كسي و با چه انگيزه اي اين جمله را حذف نموده است؟

پاسخ اين سؤال، در برخي از احاديث اهل بيت عليهم السلام [3] و شماري از گزارش هاي تاريخي [4] اين گونه آمده است كه در عصر پيامبر صلي الله عليه و آله و دوران حكومت ابوبكر و آغاز خلافت عمر، «حي علي خير العمل»، جزء اذان و اقامه بوده است؛ ولي عمر، با اين استدلال كه اين جمله، موجب اهميت دادن بيش از اندازه ي مسلمانان به «نماز» و سستي كردن آنان نسبت به «جهاد» مي شود، آن را از اذان و اقامه حذف كرد.

بديهي است كه اين استدلال، صحيح نيست؛ زيرا علاوه بر آن كه اجتهاد در برابر نص پيامبر صلي الله عليه و آله صحيح نيست، اگر اعتقاد به اين كه نماز، بهترين كار است، موجب سستي در جهاد مي شد، شارع حكيم، آن را جزء اذان و اقامه قرار نمي داد، ضمن آن كه تجربه ي عصر نبوي نيز اين استدلال را نقض مي كند.

جالب توجه است كه طبق برخي از روايات، روزي، پيامبر صلي الله عليه و آله درباره ي ارزش ياد خدا و نقش آن در تكامل انسان و پيشگيري از انواع نابساماني هاي دنيوي و اخروي فرمود:

هيچ عملي در نزد خداي متعال، محبوب تر از ياد خدا نيست و بنده را از هر بدي در دنيا و آخرت، نجات مي بخشد.

يكي از اصحاب ايشان (شايد شخص عمر) كه اين سخن بر او گران آمد، گفت: آيا جنگيدن در راه خدا، بهترين كار نيست؟

پيامبر صلي الله عليه و آله در پاسخ فرمود:

اگر [به خاطر] ياد خدا نبود، به جنگ، دستور داده نمي شد. [5] .

اين حديث به روشني نشان مي دهد كه در عصر پيامبر صلي الله عليه و آله نيز، «خير العمل» بودن نماز، براي برخي از صحابه مورد اشكال بوده است. نماز، از آن جهت، بهترين كارهاست كه كامل ترين مصداق ياد خداست، چنان در قرآن تصريح شده است:

(و أقم الصلوة لذكري. [6] .

و نماز را براي ياد من به پا دار».

پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله در پاسخ به اين ايراد، تأكيد مي فرمايد كه «ياد خدا» از «جهاد»، ارزشمندتر است؛ زيرا فلسفه ي جهاد، ياد خدا و پيوند با او است. آري! اين پيوند است كه از انواع فسادهاي فردي و اجتماعي، پيشگيري مي نمايد، چنان كه خداوند متعال مي فرمايد:

(ان الصلوة تنهي عن الفحشاء و المنكر و لذكر الله أكبر. [7] .

همانا نماز از زشتكاري و ناپسندي باز مي دارد، و هر آينه، ذكر خدا بزرگ تر است).

نيز همين پيوند است كه سعادت و كاميابي دنيا و آخرت را به همراه دارد:

(من كان يريد ثواب الدنيا فعند الله ثواب الدنيا و الآخرة. [8] .

هر كس پاداش دنيا را مي خواهد، [بداند كه] پاداش دنيا و آخرت نزد خداست).