15. پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: اذان نخستين، براي اين قرار داده شد كه نمازگزاران براي نمازشان آماده شوند. پس، هرگاه بانگ اذان را شنيديد، وضوي كامل [1] بگيريد.

16. امام رضا عليه السلام: مردم به علل فراواني، به اذان گفتن، امر شده اند. يكي از آن علت ها يادآوري به فراموشكار، توجه دادن به شخص غافل و آگاه ساختن كسي است كه وقت [نماز] را نمي داند و به كاري ديگر سرگرم شده است. مؤذن، با گفتن اذان، به عبادت آفريدگار فرامي خواند و به آن ترغيب مي كند، و به يگانگي او اقرار مي نمايد، و ايمان را آشكار، و اسلام را علني مي سازد، و نماز را به كسي كه فراموشش كرده، يادآور مي شود. مؤذن را به اين خاطر «مؤذن» گفته اند كه با اذان، وقت نماز را اعلام مي كند (اذن نماز مي دهد).

علت آن كه اذان با «الله أكبر» آغاز و با «لا اله الا الله» ختم مي شود، اين است كه خداوند عزوجل خواسته است كه شروع [و انتهاي اذان]، با ياد و نام او باشد: نام «الله»، در تكبير، در آغاز جمله است و در تهليل، در آخر آن.

علت آن كه هر جمله ي اذان دو بار قرار داده شده، اين است كه در گوش شنوندگان تكرار شود و براي آنان تأكيد گردد، به طوري كه اگر شخصي بار اول متوجه نشد، بار دوم متوجه شود؛ و نيز اين كه نماز، دو ركعت دو ركعت است. به همين دليل، اذان نيز دو به دو قرار داده شده است.

علت آن كه «الله أكبر» در ابتداي اذان، چهار بار قرار داده شده، اين است كه شروع اذان، ناگهاني است و پيش از آن، سخني كه شنونده را متوجه سازد، وجود ندارد. پس، دو «الله أكبر» نخست، هشداري است به شنوندگان نسبت به جملات بعدي اذان.

علت آن كه بعد از تكبير، شهادتين قرار داده شده، اين است كه گام نخست ايمان، توحيد و اقرار به يگانگي خداوند متعال است و گام دومش اقرار به رسالت پيامبر صلي الله عليه و آله، و اين كه اطاعت آن دو و شناختشان، به هم پيوسته اند.

علت ديگري نيز اين است كه اساس ايمان، در حقيقت، همين شهادتين است. پس، هر يك از اين دو شهادت، دو بار قرار داده شده، چنان كه در ساير حقوق، دو شاهد تعيين شده است. پس، هرگاه بنده به يگانگي خداوند عزوجل و به رسالت پيامبر صلي الله عليه و آله اقرار كند، هر آينه به تمام ايمان اقرار كرده است؛ چرا كه اساس ايمان، در حقيقت، ايمان به خدا و پيامبر او است.

علت آن كه بعد از شهادتين، دعوت به نماز قرار داده شده، اين است كه اذان اساساً براي نماز، وضع شده است. و آن، فراخواني به نماز در وسط اذان است و فراخواني به سوي رستگاري و به سوي بهترين عمل است.

در پايان اذان نيز نام او قرار داده شده است، چنان كه آغاز آن به نام اوست.