پيش گفتار
فرهنگ نامه، كتابي است كه در آن، دانش، فرهنگ [1] و حكمت باشد.
فرهنگ نامه ي اذان، قطره اي ديگر از درياي بيكران علوم و معارف ناب اسلامي و مدخلي [2] ديگر از دانش نامه ي ميزان الحكمه است كه به صورت مستقل، منتشر مي شود. در اين دانش نامه، واژه ها و اصطلاحاتي كه در قرآن و احاديث، كاربرد فرهنگي گسترده اي دارند، به ترتيب الفبايي، با نظمي نوين و با ذكر نمونه كاربردها (شواهد)، معناشناسي و تحليل و تبيين مي گردند. در لابه لاي اين دانش نامه، برخي مدخل ها، از كاربرد فرهنگي ويژه و بسامد استفاده ي بالايي برخوردارند. بدين معنا كه عموم مسلمانان و يا گروه هاي خاصي از آنان، به صورت شبانه روزي و گسترده، با آنها، سر و كار دارند. از اين رو، به منظور تصحيح و تقويت فرهنگ عمومي جوامع اسلامي، ضروري است معارف مربوط به اين گونه واژه ها و اصطلاحات، به صورت كتاب همراه، و كتاب راهنما، در اختيار همگان قرار گيرد.
با اين نگاه، مدخل هايي از اين دست - كه گفتيم -، به صورت كتاب هايي مستقل و در اندازه هايي كه حمل و مطالعه ي آن آسان باشد، در اختيار علاقه مندان قرار مي گيرند.
گفتني است كه در اين سلسله آثار، براي آنچه مربوط به رفتار يا احوال خاص است (مانند: ادب، اذان، شادي و آرزو)، نام «فرهنگ نامه» و براي آنچه مربوط به گروه هاي اجتماعي (مانند: بسيجيان، جوانان و كودكان) مي شود و يا آموزه هاي حكيمانه ي پيشوايان بزرگ اسلام يا حكماي بزرگ الهي (چون لقمان حكيم) را ارائه مي نمايد، نام «حكمت نامه» را برگزيديم.
فرهنگ نامه ي اذان، دومين كتاب از مجموعه ي فرهنگ نامه هايي است كه با هدف تصحيح و تقويت فرهنگ ارزش هاي رفتاري در دست تدوين اند.
در اين فرهنگ نامه، مسايل مهمي، مانند: آغاز تشريع اذان، اهميت گسترش فرهنگ اذان، حكمت ها و پيام هاي فردي و اجتماعي و سياسي اذان و آثار و بركات اذان، چگونگي اذان و تفسير باطن آن، ارزش اذان گو و حق مؤذن، و اذان زنده در عصر حاضر، مورد بررسي قرار خواهد گرفت.
گفتني است كه در تهيه و تدوين اين مجموعه، از همكاري فاضل ارجمند جناب آقاي عبدالهادي مسعودي بهره بردم. از ايشان و ديگر همكاراني كه در «پژوهشكده ي علوم و معارف حديث»، در ساماندهي اين اثر سهيم هستند، بويژه مترجم گران قدر آن، جناب آقاي حميدرضا شيخي - كه با ترجمه ي زيبا و دقيق خود، فهم آيات و روايات اين فرهنگ نامه را براي پارسي زبانان ميسر ساخت - صميمانه سپاس گزارم و از خداوند منان، پاداشي در خور فضل و كرامت خود، براي آنان مسئلت دارم.
ربنا! تقبل منا؛ انك أنت السميع العليم.
محمد محمدي ري شهري
12 مهر ماه 1384
29 شعبان 1426
پاورقي
[1] فرهنگ: علم؛ دانش؛ ادب؛ تربيت؛ پديده ي كلي پيچيده اي از آداب، رسوم، انديشه، هنر و شيوه ي زندگي كه در طي تجربه ي تاريخي اقوام، شكل مي گيرد و قابل انتقال به نسل هاي بعدي است (ر. ك: لغت نامه ي دهخدا، فرهنگ معين و فرهنگ بزرگ سخن).
[2] در دانش نامه ها، به هر واژه ي اصلي كه توضيحي (مقاله اي) در ذيل خود دارد، «سرواژه» يا «مدخل» مي گويند. به مجموع سرواژه و توضيح، بر روي هم، نيز «مدخل» گفته مي شود (ر. ك: فرهنگ بزرگ سخن).