توجه داريد كه آيه مورد بحث روي هم يك جارومجرور است و يك جمله ي تمام نيست. متعلق اين جارومجرور محذوف است. مفسرين در اين كه متعلق محذوف آن چيست نظرهاي گوناگون داده اند، از جمله، «استعين» (ياري مي طلبم)، «ابتدء» (ابتدا مي كنم) و «اسم» (نشانه و علامت مي نهم)، كه احتمال اخير قوي تر به نظر مي رسد.

در نام گذاري ها، هدفها و انگيزه ها مختلف است، گاهي شخصي مؤسسه اي را بنام فردي نام مي گذارد، بمنظور هدفي مادي كه مي تواند در سايه ي اين نام به آن غرض نائل گردد. و يا چنانكه معمول است مولود جديد را بنام شخصي كه در گذشته مورد علاقه بوده مي نامند و مي خواهند با اين نام گذاري شخص موردنظر، حياتي جديد يافته و به بقاء اين نام زنده بماند.

ولي اين كه به بشر دستور داده شده است كه كارهايش را بنام خدا بنامد، روي چه انگيزه اي مي تواند باشد؟ براي اين است كه كارهاي انسان جنبه ي تقدس و عبادت پيدا كند و بنام او بركت يابد.

انسان كه احساس فطري از خداوند دارد و او را به عنوان يك موجود قدوس و منبع خيرات مي شناسد، وقتي كارش را بنام او ناميد معنايش اين است كه در سايه قدس و شرافت و كرامت او، اين عمل نيز مقدس گردد.

و چون آغاز كردن به نام كسي مفهومش اين است كه او را موجودي قدوس و منزه از جميع نقص ها و سرچشمه كمالات دانسته، ومي خواهد كه عملش را با



[ صفحه 268]



انتساب به او بركت بخشد؛ لذا كارها را بنام هيچ كس حتي نام پيغمبر، نمي توان آغاز كرد و اين است معني تسبيح نام الله كه در اول سوره اعلي به آن دستور داده شده است.

تعبير «يُسَبِّحُ لِلّه» و يا «سَبَّحَ لِلّه» و يا «سُبْحانَ اللّه» تسبيح براي خداوند و يا تسبيح خداوند مكرر در قرآن آمده است ولي تسبيح نام الله در قرآن تنها در اول سوره ي اعلي است كه مي فرمايد: «سَبَّحَ اسْمَ رَبِّكَ الاَعْلي»؛ تسبيح كن نام پروردگار بزرگت را.

بنظر مي رسد كه بهترين نظريه در اينجا نظر صاحب الميزان است كه مي فرمايد معني تسبيح نام خدا اين است كه آنجا كه مقام تقديس و تكريم است نام مخلوق در رديف نام الله قرار نگيرد و يا در جائي كه نام الله بايد برده شود نام موجود ديگري بميان نيايد. يعني نه با نام خدا نام ديگري را و نه به جاي نام خدا نام ديگري را، كه هر دو شرك است.

اخيرا در ميان گروهي كه دم از مبارزه با شرك مي زنند عملي رائج شده كه خود از مظاهر شرك است. به جاي اين كه كارها را به نام خدا بنامند و بنام او آغاز كنند، مي گويند: بنام خلق! اگر قرار شود كه نام پيغمبر را در كنار نام خدا قرار دادن شرك باشد، پس اگر بنام خلق هم آغاز كنيم جانشين براي خدا ساختن است و اين دستور قرآن است كه نام خدا همواره تسبيح گردد و كارهاي بشر بنام او ناميده شود؛ و نه بنام ديگري. و بدين وسيله اعمال او قداست يافته و در سايه او تبرك جويد.