بسم الله الرحمن الرحيم


در قرآن مكتوب از همان آغاز كه قرآن به كتابت درآمده است در اول هر سوره اي باستثناي- سوره ي برائت «بسم الله الرحمن الرحيم» است؛ يعني سوره با بسم الله آغاز



[ صفحه 266]



مي شود. ولي دير زماني است كه بين شيعه و سني بر سر اين كه آيا اين آيه جزء هر سوره است يا نه، اختلاف عظيمي وجود دارد. برخي از اهل تسنن آن را جزء هيچ سوره اي نمي دانند و شروع هر سوره را با بسم الله از قبيل شروع هر كار ديگربا بسم الله مي شمارند كه بسم الله جزء آن كار نيست؛ بلكه در عمل گاهي سوره ها را بدون بسم الله آغاز مي كنند. در نماز، حمد يا هر سوره اي را كه احيانا بخواهند بعد از حمد بخوانند بدون بسم الله مي خوانند.

شيعه به پيروي از ائمه اطهار عليهم السلام بشدت با اين مسأله مخالفت دارند، تا آنجا كه ائمه اطهار فرموده اند خداي بكشد كساني را كه بزرگترين آيه از آيات قرآن را از قرآن حذف كرده اند. اگر بسم الله را از اول سوره ها برداريم ديگر اين آيه را ما در قرآن نداريم جز در سوره نمل كه آنهم در ضمن نقل قولي است كه قرآن از ملكه ي سبا مي كند، كه هنگاميكه نامه ي سليمان را قرائت كرد گفت: «اِنَّهُ مِنْ سُلَيْمان وَ اِنَّهُ بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ». اين نامه از سليمان است و اين گونه آغاز مي گردد: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ.

در هر حال شيعه آن را مسلم جزء قرآن مي داند، نه اين كه آن را جداي از قرآن محسوب كند و مانند آنكه در آغاز هر امري، بسم الله را مي افزايد، در قرائت قرآن هم اين آيه را از خارج بر آن اضافه كند. [1] .



[ صفحه 267]




پاورقي

[1] شيعيان در مسأله ي فوق اتفاق نظر دارند ولي ميان اهل تسنن اختلاف نظر است؛ بعضي با نظر شيعه موافق اند و بعضي سخت مخالف و بعضي قائل به تفصيل هستند.

ابن عباس، ابن مبارك، عاصم؛ كسائي، ابن عمر، ابن زبير، ابن هريره عطاء؛ طاوس و نيز امام فخر رازي در تفسير كبير؛ و جلال الدين سيوطي در اتقان كه مدعي تواتر روايات هستند؛ از طرفداران نظريه جزئيت مي باشند.

بعضي مانند مالك و ابوعمرو و يعقوب مي گويند كه جزء هيچ سوره اي نيست و تنها براي اوائل سوره ها تيمنا نازل گشته و نيز براي فواصل سوره ها ميباشد.

ولي بعضي از پيروان مسلك شافعي و حمزه قائل به تفصيل اند كه مي گويند تنها در سوره ي حمد جزء سوره است ولي در سوره هاي ديگر نيست.

به احمد بن حنبل بعضي قول اول را نسبت داده اند (تفسير ابن كثير ج 1 ص 16) و بعضي قول تفصيل را (تفسير آلوسي ج 1 ص 39)

اما راجع به قرائت آن در نماز از نظر فقها عامه:

1- الحنفيه قالوا يسمي الامام و المنفرد سرا 2- المالكية قالوا يكره الاتيان بالتسمية في الصلوة المفروضة 3- الشافعية قالوا البسملة آية من الفاتحه فالاتيان بها فرض 4- الحنابلة قالوا التسمية سنه و ليست آية من الفاتحة (نقل با تلخيص از كتاب الفقه علي المذاهب الاربعه) ولي شيعه بدليل رواياتي كه از اهل بيت نقل شده است و نيز به سيره مسلمين تمسك كرده و همگي فتوا به جزئيت و وجوب قرائت داده اند.

روايات را مي توانيد در كتابهاي فروغ كافي باب قرائة القرآن ص 86 و استبصار باب الجهر بالبسمله ج 1 ص 311 و تهذيب باب كيفية الصلوة و صفتها ص 152 و وسائل الشيعه باب ان البسلمه آية من الفاتحه ج 1 ص 352 مراجعه فرمائيد. (آشنايي با قرآن، تفسير سوره حمد، پاورقي ص 12.).


بازگشت