نيت آن قدر اهميت دارد كه اگر خود عمل را و نيتي را كه توأم با عمل است اندازه گيري كنند، جنبه نيت بر پيكر عمل رجحان دارد. اين، مفهوم آن حديثي است كه پيغمبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمود: «نِيَّةُ الْمُؤْمِنِ خَيْرٌ مِنْ عَمَلِهِ». [1] نيت مؤمن از عملش بالاتر است. يعني چه؟ آيا يعني نيت بدون عمل از عمل بدون نيت بهتر است؟ عمل بدون نيت كه ارزش ندارد و همين طور نيت بدون عمل. پس چه معني مي دهد؟ آيا منظور اين است كه نيت مؤمن از عمل توأم با نيت او بهتر است؟ بديهي است كه اين نيز درست نيست؛ نيت خالي كه از عمل توأم با نيت نمي تواند



[ صفحه 232]



بهتر باشد. پس چيست؟ حرفهايي در اين زمينه زده شده، ولي جواب روشن است؛ مقصود اين است كه انسان با عمل توأم با نيتش دو كار مي كند، يكي... [2] [وقتي مي گوييم روح از بدن اشرف است ممكن است كسي] سؤال كند كه روح از بدن بدون روح اشرف است (از يك لاشه، چون بدن بدون روح يك لاشه است) يا از بدن با روح اشرف است؟ روح تنها كه نمي تواند از بدن با روح اشرف باشد، چون بدن با روح همان روح را دارد با يك چيز ديگري. جواب اين كه نه، مقصود اين است كه اين موجود مركب از روح و بدن، آن جزئش بر اين جزئش شرافت و برتري دارد.

اين نهايت اهتمام اسلام به نيت را ميرساند كه عمل بايد توأم با نيت باشد، توأم با توجه باشد كه انسان بفهمد چه مي كند و عمل را به صورت ناآگاهانه انجام ندهد. [3] .

وقتي اميرالمؤمنين از صفين مراجعت مي كرد شخصي خدمت ايشان آمد. عرض كرد يا اميرالمؤمنين دوست داشتم برادرم هم در صفين در ركاب شما بود و به فيض درك ركاب شما نائل مي شد. حضرت چه جواب داد؟

فرمود: بگو نيتش چيست؟ در دلش چيست؟ تصميمش چيست؟ آيا اين برادر تو معذور بود و نتوانست بيايد يا نه معذور نبود و نيامد؟

اگر معذور نبود و نيامد همان بهتر كه نيامد و اگر معذور بود و نيامد، ولي دلش با ما بود، ميلش با ما بود، تصميم او اين بود كه با ما باشد، پس با ما بوده. گفت: بله يا اميرالمؤمنين اين طور بود. فرمود: نه تنها برادر تو با ما بوده، بلكه با ما بوده اند افرادي كه هنوز در رحم هاي مادرانند، با ما بوده اند افرادي كه هنوز در اصلاب پدرانند. تا دامنه ي قيامت اگر افرادي پيدا شوند كه واقعا از صميم قلب نيت و آرزويشان اين باشد كه اي كاش علي را درك مي كردم و در ركاب او مي جنگيدم، ما آنها را جزء اصحاب صفين مي شماريم. [4] .



[ صفحه 233]