مسجد مدينه، در صدر اسلام، تنها براي اداء فريضه نماز نبود، بلكه مركز جنب و جوش و فعاليتهاي ديني و اجتماعي مسلمانان، همان مسجد بود. هر وقت لازم مي شد اجتماعي صورت بگيرد مردم را به حضور در مسجد دعوت مي كردند، و مردم از هر خبر مهمي در آنجا آگاه مي شدند. و هر تصميم جديدي گرفته مي شد در آنجا به مردم اعلام مي شد.

مسلمانان تا در مكه بودند از هر گونه آزادي و فعاليت اجتماعي محروم بودند، نه مي توانستند اعمال و فرائض مذهبي خود را انجام دهند و نه مي توانستند تعليمات ديني خود را آزادانه فراگيرند. اين وضع ادامه داشت تا وقتي كه اسلام در نقطه ي حساس ديگري از عربستان نفوذ كرد كه نامش «يثرب» بود، و بعدها به «مدينة النبي» يعني شهر پيغمبر معروف شد. پيغمبر اكرم بنا به پيشنهاد مردم آن شهر و طبق عهد و پيماني كه آنها با حضرت بستند، به اين شهر هجرت فرمود. ساير مسلمانان نيز تدريجا به اين شهر هجرت كردند. آزادي فعاليت مسلمانان نيز از اين وقت آغاز شد. اولين كاري كه رسول اكرم بعد از مهاجرت به اين شهر كرد، اين بود كه زميني را در نظر گرفت، و با كمك ياران و اصحاب اين مسجد را در آنجا ساخت. [1] .