شما دو سنت را در ميان همه ي ائمه مي بينيد كه به طور وضوح و روشن هويداست. يكي عبادت و خوف از خدا و خداباوري است. يك خداباوري عجيب در وجود اين ها هست، از خوف خدا مي گريند و مي لرزند، گويي خدا را مي بينند، قيامت را مي بينند، بهشت را مي بينند، جهنم را مي بينند. درباره ي موسي بن جعفر عليه السلام مي خوانيم: «حَليفِ السَّجْدَةِ الطَّويلَةِ وَ الدُّمُوعِ الغَزيرَةِ» [1] .

«يعني هم قسم سجده هاي طولاني و اشكهاي جوشان».

تا يك درون منقلب آتشين نباشد كه انسان نمي گريد. سنت دومي كه در تمام اولاد علي عليه السلام [از ائمه معصومين] ديده مي شود همدردي و همدلي با ضعفاء، محرومان، بيچارگان و افتادگان است. اصلا «انسان» براي آنها يك ارزش ديگري دارد. امام حسن عليه السلام را مي بينيم، امام حسين عليه السلام را مي بينيم؛ زين العابدين عليه السلام، امام



[ صفحه 133]



باقر عليه السلام، امام صادق عليه السلام، امام كاظم عليه السلام و ائمه ي بعد از آنها؛ تاريخ هر كدام از اين ها كه مطالعه مي كنيم، مي بينيم اصلا رسيدگي به احوال ضعفا و فقراء، برنامه ي اين هاست، آنهم [به اين صورت كه] شخصا رسيدگي بكنند نه فقط دستور بدهند، يعني نايب نپذيرند و آن را به ديگري موكول نكنند. [2] .