انسان به يك مرحله از سن كه مي رسد، تغييراتي ناگهاني و تغييري شبيه نوعي جهش در اندامش و احساساتش و انديشه اش پيدا مي شود كه «بلوغ» ناميده مي شود. هر كسي در حقيقت يك بلوغ طبيعي دارد.

بطور دقيق نمي توان يك زمان معين را مرحله ي بلوغ براي همه ي افراد معين كرد. ممكن است بعضي افراد از بعضي ديگر زودتر به مرحله ي بلوغ طبيعي برسند. خصوصيت فردي افراد و همچنين خصوصيات منطقه اي و محيطي در تسريع يا تأخير بلوغ طبيعي تأثير دارد.

آنچه مسلم است اين است كه جنس زن از جنس مرد زودتر به مرحله ي بلوغ طبيعي مي رسد. از نظر قانوني لازم است يك سن معين كه سن متوسط عموم است و يا سني كه حداقل سن بلوغ است (بعلاوه شرطي ديگر مانند رشد، در فقه



[ صفحه 70]



اسلامي ( در نظر گرفته شود تا همه ي افراد يك ضابطه داشته باشند. بنابراين ممكن است افرادي به بلوغ طبيعي رسيده باشند ولي هنوز به سن بلوغ قانوني نرسيده باشند.

در اسلام طبق نظر اكثريت علماي شيعه بلوغ قانوني مرد از نظر سن، تمام شدن پانزده سالگي- به سال قمري- و ورود در شانزده سالگي تعيين شده است، و بلوغ قانوني زن تمام شدن نه سالگي و ورود در ده سالگي تعيين شده است. بلوغ قانوني يكي از شرايط تكليف است؛ يعني فردي كه به مرحله ي قانوني نرسيده باشد مكلف نيست مگر با دليل ثابت شود كه به مرحله ي بلوغ طبيعي قبل از بلوغ قانوني رسيده است.