در جلسه اي كه راجع به عبادت صحبت مي كردم گفتم: نگوئيد اسلام تنها يك دين اجتماعي است، اسلام تنها دين اخلاق است. بلكه اسلام دين همه ي اينهاست. اسلام بالاترين حرف را درباره ي تعليمات اجتماعي گفته است. مي فرمايد:

«لَقَدْ اَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَيِّناتِ و اَنْزَلْنا مَعَهُم الْكِتابَ و الْميزانَ لِيَقُومَ النّاسُ بِالقِسْطِ» [1] تمام پيغمبران را فرستاديم براي اين كه در ميان مردم عدالت اجتماعي پيدا بشود. اسلام براي اخلاق خوب، بالاترين حرفها را زده است. مي فرمايد:

«هُوَ الّذي بَعَثَ في الاُمّيّينَ رَسُولاً مِنْهُم يَتْلُوا عَلَيْهِم آياته وَ يُزَكّيهِم و يُعلِّمُهُمُ الْكِتابَ و الْحِكْمَةَ» [2] ولي آيا اسلام كه ارزش تعليمات اجتماعي را اينقدر بالا برده، از ارزش عبادت چيزي كاسته است؟ ابدا، ارزش عبادت را هم يك ذره نكاسته است بلكه مقام عبادت را در مافوق همه اين ها حفظ كرده است.

از نظر اسلام سرلوحه تعليمات، عبادت است. اگر عبادت درست باشد آن دو تاي ديگر درست مي شود و اگر عبادت نباشد آن دو تا واقعيت پيدا نمي كند. باور نكنيد كه يك كسي در دنيا پيدا بشود كه در مسائل اخلاقي و اجتماعي مسلمان خوبي باشد ولي در مسائل عبادي مسلمان خوبي نباشد. ما براي آدم نماز نخوان چيزي از مسلماني قائل نيستيم. اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: بعد از ايمان به خدا چيزي در حدّ نماز نيست. پيغمبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمود: نماز مثل چشمه ي آب گرمي است كه در خانه ي انسان باشد و انسان روزي پنج بار در آن آب گرم شستشو بكند.

«تَعاهَدُوا اَمْرَ الصَّلوةِ و حافِظُوا عَلَيْها» [3] (كلام امر است) يعني رسيدگي به كار نماز بكنيد، محافظت بر نماز بكنيد. خداوند به پيغمبر مي فرمايد:

«و اْمُرْ اَهْلَكَ بِالصَّلوةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَيْها» به خاندانت دستور بده كه نماز بخوانند، خودت هم بر نماز صبر كن يعني نماز، زياد بخوان و آن را تحمل كن.

«اِنَّ رَبَّكَ يَعْلَمُ اِنَّكَ تَقُومُ اَدْني مِنْ ثُلْثَي اللّيلِ و نِصْفَهُ و ثُلْثَهُ و طائِفَةٌ مِنَ الّذينَ مَعَك».



[ صفحه 48]



خدا مي داند كه تو و افرادي كه با تو هستند شبها بپا مي خيزيد، عبادت مي كنيد، خدا را پرستش مي كنيد.

«و مِنَ اللّيل فَتَهَجَّد بِهِ نافلةً لَكَ عَسَي اَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً»، اي پيغمبر! قسمتي از شب را تهجد بكن «بر او واجب بود» شايد كه خدا به اين حال تو را به مقام محمود برساند. [4] .