مي فرمايد: سلام چيست؟

مي گويم: سه صيغه از سلام كه در ركعت آخر تمام نمازها، بعد از تشهد گفته مي شود و بنا بر روايت، سبب گشوده شدن ابواب فردوس بر روي نمازگزار از جانب حق تعالي مي گردد و در اهميت آن، همين بس كه «پيامبر اسلام (صلي الله عليه وآله وسلم) در بيت المعمور با خدا، مناجات كرد و گفت: «السلام علينا و علي عباد الله الصالحين [1] ».

- آري؛ و حقيقت آن «امان است؛ يعني كسي كه امر خدا را اطاعت نموده و در برابر سنت پيامبر او، خاضع و خاشع بوده، براي او از بلاي دنيا امان و از عذاب آخرت، برائت است و سلام، اسمي از اسماء الهي است كه در ميان



[ صفحه 83]



خلق به وديعت نهاده تا در معاملات و امانات و تصديق مصاحبت ها و مجالست هايي كه بين آن ها است، آن را به كار گيرند و سبب صحت معاشرت آن ها گردد؛ پس اگر خواستي سلام را در موضع خودش به كارگيري و معنايش را، ادا نمايي، از خدا بترس و تقواي الهي را، پيشه كن و مواظب باش به سلامت دين و قلب و عقلت، صدمه اي نزني و آن ها را به ظلمت معاصي، آلوده نگرداني و اهل و عيالت از ناحيه ي تو به سلامت باشند و با سوء معامله ي خود، سبب آزار و اذيت آن ها نگردي، بعد با دوستانت و سپس نسبت به دشمنانت چنين باش؛ چرا كه آن كس كه نزديكترين كسان او از او در امان نباشند، آن كه دورتر است، جاي خود دارد و آن كس كه سلام را در جاي خود به كار نگيرد، نه سلامي براي او است و نه تسليمي؛ و اگر هم آن را بر زبان آورد، دروغگو خواهد بود. [2] »

- سبب درستي سلام چيست؟

- سلام نمازگزار بنابر فرمايش «محي الدين عربي» نيست مگر آن كه از ما سوي الله، غايب شود و با خداوند، مناجات كند. هنگامي كه از نماز، منتقل مي شود و موجودهاي خلق را مشاهده مي نمايد، چون غايب از آن ها بود و تازه در جمع آن ها حاضر مي شود، لذا بر آنان سلام مي كند. و اگر نمازگزار همواره با موجودهاي خلقي بوده و حواس او، متوجه مردم بود، چگونه بر آن ها سلام مي كند؛ زيرا كس كه در جمع ديگران هماره حاضر است، به آن ها سلام نمي كند. و اين نمازگزار بايد شرمنده شود؛ چون با سلام خود، رياكارانه به مردم نشان مي دهد من در نزد خدا بودم و تازه به جمع شما



[ صفحه 84]



پيوستم؛ و سلام عارف براي انتقال از حالي به حال ديگر است. [3] .

حكايت

يكي از صاحبدلان، سر به جيب مراقبت، فرو برده بود و در بحر مكاشفات مستغرق شده، آن گه كه از اين معاملت باز آمد، يكي از ياران به طريق انبساط گفت: ازين بستان كه بودي، ما را چه تحفه كرامت كردي؟ گفت: به خاطر داشتم كه چون به درخت گل رسم، دامني پر كنم هديه ي اصحاب را؛ چون برسيدم، بوي گل چنانم مست كرد كه دامنم از دست برفت.



اي مرغ سحر! عشق ز پروانه بياموز

كان سوخته را، جان شد و، آواز نيامد



اين مدعيان، در طلبش، بي خبرانند

كان را، كه خبر شد، خبري باز نيامد [4] .



شيخ فرزانه پس از بيان مقدمات بهترين نمازها و شرح عنايت نمازگزاران برتر به حقيقت واجبات نماز، ويژگي هايي را كه بر بهترين نمازها مترتب است چنين بر مي شمارد...



[ صفحه 87]