مي فرمايد: وضوي كامل چيست؟

مي گويم: شستن صورت و دو دست و مسح سر و روي پاها، به شرحي كه در رسائل شريف عمليه آمده است.

- بسيار خوب، اما اين تعريف، ناظر بر وضوي ظاهري است.

- مگر آبدست باطني هم داريم؟

- آري.

- چگونه آبدستي است؟

- آبدستي كه طي آن اعضا را، با خصائل هفت گانه مي شوييم

- آنها چيستند؟

- ندامت و پشيماني از گناهان گذشته- كه حقيقت توبه است- و ترك ريا، حسد، كينه، برتري جويي، دنياطلبي و زياده خواهي و ساير معاصي.



[ صفحه 36]



حكايت

«احمدبن ابي الحواري» مي گويد: «شبي ابوسليمان دارابي، آماده ي وضو گرفتن شد و چون خواست مشتي آب بردارد ناگهان به فكر فرو رفت تا آن كه صداي مؤذن به گوش رسيد كه مي گفت: «حي علي الصلوة». به او گفتم: يا شيخ! نماز، نماز. وضو گرفت و نماز گزارد. آن گاه از او پرسيدم: چرا اين همه در فكر فرو رفتي؟

گفت: چون اراده ي وضو كردم، با خود گفتم: وضو، طهارت و پاكي ظاهر بدن است، پس طهارت باطن كجاست؟ طهارت دو نوع است؛ يكي طهارت ظاهر كه با آب و خاك (و با وضو، غسل و تيمم) به دست مي آيد و اين دو (آب و خاك) آتش دنيا را خاموش مي كنند و ديگر، طهارت باطن كه با خوردن غذاي حلال و دوري از گناهان، حاصل مي شود و اين دو طهارت، آتش دنيا و آخرت را خاموش مي سازند» [1] .

- پس وضو علاوه بر ظاهر، داراي باطن است و اجزاي آن، هر يك به چيزي خاص، اشاره دارند.

- آري شستن دست ها در وضو، اشاره به دست شستن از علايق نفسانيه و شهوات حيوانيه است؛



آن وضو را، تو وضو گوي، كه در شستن دست

شستن دست تو، از خواهش دنيا باشد



و شستن صورت، شستن غبار توجه به غير حق است و مسح سر، خط بندگي است و مسح پا اشاره به پشت پا زدن به غير خدا و قدم زدن در



[ صفحه 37]



ساحت حرم حضرت اله است. [2] .

- پس با اين اوصاف، پيش از آن كه تن را پاكيزه سازد و موجب طهارت جسم گردد، روح و روان را سر زنده و طاهر مي نمايد و دل را نورانيت مي بخشد.

- آري همين طور است؛ چه خداي تعالي را مايه ي زندگاني قرار داد و فرمود: «و جعلنا من الماء كل شي ء حي» [3] و نيز آن را منشاء نور ساخت، چنان كه رسول مكرمش (صلي الله عليه وآله وسلم) وضو بر روي وضو را، نور علي نور و سبب تشديد نور [4] خواند.

- آيا مراد از وضوي كامل، آبدستي است كه شرح آن رفت؟

- آري.

- همنشيني نمازگزاران اسوه با وضو چگونه است؟

- مؤانستي است آگاهانه، عاشقانه، همه جانبه و هميشگي؛ تا آن جا كه بيدار بودن، خفتن و رحلت با آن، ارزشمند و ثواب آفرين، قلمداد شده است و بزرگان كوشيده اند تا با تأسي به ائمه ي اطهار(عليهم السلام) هر نماز را با يك آبدست به جاي آورند؛ با وضو، روز را به شب و شب را به روز رسانند؛ چه مي دانند «عالم، محضر خدا است.» [5] و در محضر او با وضو بودن سزا است.

- چرا چنين است؟



[ صفحه 38]



- وضو علاوه بر اين كه نور آفرين و جاذب فيوض ربوبي است و ميزبانش را هنگام بيداري و حتي خواب، عابد و در هنگام مرگ، صاحب مقام و اعتبار چشم افساي شهيد مي كند، مرحله اي بسيار حساس و حائز اهميت براي تجديد قواي معنوي و كسب آمادگي روحي و جسمي براي گفت و شنود با حضرت دوست، يا به تعبير ديگر تذكره ي ورود به گلستان روح افزاي نماز است؛ ضمن آن كه چونان سحاب رحمت مي بارد و گلستان وجود اهل ايمان را مي آرايد، خشم را فرو نشانده، زمينه ي رفع مشكلات دين و دنياي آدمي را فراهم مي آورد، كفاره ي گناهان است و راحتي قيامت [6] ، جلا دهنده ي قلب است و ارتقا دهنده ي معنويت آدمي.

- توان آن، در زدودن گرد گناه از گلبرگ وجود آدمي، تا چه حد است؟

- با توجه به روايات و حكايات متعدد رسيده- از جمله حكايت جناب سلمان فارسي- بايد گفت بسيار زياد!»

- آن چگونه است؟

- آمده است روزي رحمت عالميان (صلي الله عليه وآله وسلم)، در برابر ديدگان سلمان، دست مباركش را بر قامت درختي نهاده، آن را تكان مي دهند كه به ريزش برگ هاي خشكيده ي آن مي انجامد و چون سلمان، پيام عمل شريف حضرتش را، جويا مي شود، مي فرمايد: مؤمن چون وضو ساخته، نمازهاي پنج گانه را به پاي دارد، گناهانش چونان برگ هاي اين درخت فرو ريزد. [7] .

- رويكرد آگاهانه به وضو يعني چه؟

- يعني اينكه انسان هنگام وضو ساختن، علاوه بر توجه به ظاهر و باطن



[ صفحه 39]



آبدست، بيش از پيش، ادراك حضور داشته باشد؛ چنان كه در روايت آمده است كه هنگام وضو ساختن، رنگ چهره ي مبارك معصومين (ع) از شدت ادراك حضور، تغيير مي كرد:



در نمازم، خم ابروي تو، در ياد آمد

حالتي رفت، كه محراب، به فرياد آمد



- به واسطه ي همين آگاهي طلبي است كه آب را در بيني مي برند و آن را مي چشند؟

- آري به مجرد ديدن، قناعت نمي كنند؛ يعني شايد صورت آب، برجا و طعم و بويش متغير باشد؛ اين امتحان است جهت صحت آب؛ آن گه بعد از امتحان به رو مي برند.

- آيا شرع مقدس، تدبيري جهت آگاه ساختن مردم از ژرفا و فراخناي وضو، انديشيده است؟

- آري.

- چگونه؟

- با وضع ادعيه ي روح بخشي كه هم، توده ي مردم را به كار مي آيد و هم روح بلند نمازگزاران برتر را متنعم مي سازد: «... اللهم ثبتني علي الصراط يوم تزل فيه الاقدام و اجعل سعيي في ما يرضيك عني يا ذاالجلال و الاكرام.»

- لازمه هر وضو چيست؟

- برپا داشتن نماز؛ چه خداي تعالي در حديثي قدسي فرمود: آن كس كه وضو بسازد و دو ركعت نماز نخواند، به من جفا نموده است [8] »



[ صفحه 40]



- اگر از عظمت و بزرگي وضو، سئوال شود، چه بايد پاسخ داد؟

- اين روايت شريف كه وضو، نيمي از ايمان است [9] و نيز روايات و حكايات بسيار ديگر در اين زمينه.

حكايت:

يكي از مشايخ، بزرگي را به خواب ديد. گفت: خداي تعالي با تو، چه كرد؟ گفت «اگر چه عبادت بسيار كردم و طريق توكل سپردم و چون از دنيا برفتم، با طهارت وضو رفتم. به هر عبادت كه كرده بودم، ثواب مي دادند؛ اما به سبب طهارت، مرا به منزلي فرو آوردند كه وراي آن همه درجات بهشت بود. پس ندا كردند كه اين زيادي مكرمت كه با تو كرديم، از آن بود كه پاك به حضرت ما آمدي. پاكان را در اين درگاه محل و مرتبه اي عظيم است [10] »

مي پرسم: و اگر از فلسفه ي وضو، پرسشي به عمل آمد، چه؟

مي فرمايد: خواهيم گفت بنا به فرمايش حضرت رضا (عليه السلام) دستور وضو، بدان جهت داده شده و آغاز عبادت با آن است كه بندگان هنگام ايستادن در پيشگاه خدا و راز و نياز با حضرتش، پاك باشند و دستورهاي او را به كار بندند و از آلودگي ها و پلشتي ها، بركنار شوند؛ ضمن آن كه وضو، سبب مي شود كه آثار خواب و كسالت از آدمي، برچيده شود و قلب براي حضور در محضر الهي، نور و صفا يابد. [11] »

- مثل وضو و نماز مثل چيست؟

- مثل باران و بوستان كه نزهت و آراستگي اين، در گرو بارش مناسب آن



[ صفحه 41]



است؛ چه:



باغ، سرزنده، ز انفاس خوش باران است

ارنريزد به سرش، ابر گهر، ويران است



به عنوان آخرين سئوال در اين باب مي پرسم: آيا وضوي نمازگزاران برتر، از ويژگي هاي خاص ديگر نيز برخوردار است؟

- آري، از جمله اين كه گاه با انفاق، همراه مي گردد.

- مانند كمك به افراد نيازمند؟

- آري، و حتي گسترده تر از آن؛ چنان كه در آن حكايت شنيدني از حضرت ختمي مرتبت (صلي الله عليه وآله وسلم)، بدان اشاره شده است.

- آن چگونه است؟

- اميرمؤمنان علي (عليه السلام) فرمود: «ما، در حضور پيامبر (صلي الله عليه و آله) بوديم، مي خواست وضو بگيرد. در اين هنگام گربه اي به خانه ي آن حضرت پناه آورد، پيامبر (صلي الله عليه وآله وسلم) فهميد كه گربه، تشنه است، ظرفي را كه آب داشت و با آن وضو مي گرفت، جلو گربه گذارد، گربه از آب آن آشاميد، سپس پيامبر (صلي الله عليه وآله وسلم) از بقيه آب، وضو گرفت [12] »