معرفت روح و سعادت آن وقتي حاصل مي شود كه انسان، نفس خودش را تربيت و اصلاح نمايد و از صفت امارگي [1] او را برهاند و به صفت مطمئنه بودن برساند. [2] [3] و كمال آدمي به اين است كه تصفيه ي نفس كند و هواي آن و غضب را فروگذارد، چه به بركت تربيت نفس؛ يعني جلوگيري از مشتهيات، كم كم شناسايي آن ميسر مي گردد و از شناسايي نفس، خداشناسي حاصل مي گردد كه: «من عرف نفسه فقد عرف ربه». [4] .



[ صفحه 61]



«هر كس نفس خودش را شناخت، پروردگارش را شناخته است».

خلاصه، چون نفس ناطقه ي انسان از عالم امر و مجرد و نوراني است، بايد پاك شد و آنگاه او را شناخت تا سنخيت حاصل نشود و ميان مدرك (به كسر راء) و مدرك (به فتح راء) يكنواختي پيش نيايد؛ يعني مانند خود نفس، مجرد و نوراني نشود و خودش را نتواند بشناسد. چه خوش گفته: «رو مجرد شو مجرد را ببين».