در اين آيه ي شريفه دقت نماييد كه مي فرمايد: «هرگز به خداي تعالي گوشتهاي قرباني كه صدقه مي دهيد و نه خونهاي آنها نمي رسد (يعني گوشت و خون حيوان قرباني به محل رضا و قبول خداوند نمي رسد) ولكن به او مي رسد (به محل رضا و قبول خداوندي) تقواي شما». [1] .

آنچه همراه قرباني است كه پرهيزگاري شماست به محل رضا و قبول حق مي رسد.

پس مهم، تقواي قلب شماست و تقرب به وسيله ي اخلاص كه داعي



[ صفحه 52]



شماست بر تعظيم امر خدا؛ يعني آنچه شما را وامي دارد كه دستور خداوند را بزرگ بشماريد و به اطاعتش به سوي او تقرب جوييد همان تقواي دلهايتان است كه به بركت آن قرباني و هر كار خير ديگري مورد قبول واقع مي شود.

از جمله ي خيرات بلكه عمده ي آن نماز است كه اگر با تقواي قلب همراه نباشد، نتيجه اي مهم بر آن مترتب نيست؛ بنابراين، مهم در نماز، توجه قلبي است نه مجرد افعال و اقوال.

و از رسول خدا صلي الله عليه و آله مروي است كه: «خداوند به دلهاي شما مي نگرد نه به صورتهايتان». [2] .

با مراجعه به اخبار وارده در اهميت حضور قلب در نماز، موجب اطمينان مي شود كه اين مطالب مسلم بوده و هيچ گونه شكي در آن نيست.

اگر در حكمت تشريع احكام دقت شود و راز واجب شدن نماز، اين عبادت مهم الهي واضح گردد، معلوم مي شود كه راستي براي پيدا شدن آثار مطلوب از آن، حضور قلب شرط است. براي بيان اين حقيقت به طور اختصار گوييم:

چون روح انسان را از عالم قرب و جوار رب العالمين به عالم قالب و وحشت سراي دنيا آوردند، در ابتدا كه هنوز حجت قوي، تمام و مستحكم نشده است ذوق انسش به عالم روحانيت خود باقي است:



[ صفحه 53]



لذا از رنج دوري آن عالم گريه مي نمايد و فرياد برمي آورد لكن هر روزي كه مي گذرد او را به چيزي مناسب نظر و حس او و خوش آمد طبع او سرگرم مي نمايد تا به تدريج به اين عالم انس پيدا نمايد و مادر مهربان پستان در دهانش گذارد و شيريني شير به كامش برسد و به تدريج به عالم دنيا مأنوس مي گردد و انس اصلي كه به عالم روحانيت داشت، فراموش مي نمايد.

تا به حد بلوغ رسيدن، كارش انس گرفتن به عالم محسوس و فراموش نمودن عالم غيب است و از اين جاست كه بچه ي هر حيواني به اندك زماني پرورش مي يابد و به مصالح خويش قيام مي نمايد و به كمال مطلوب از جنس خودش مي رسد و نيرو مي يابد؛ اما بچه ي آدمي به اين زوديها به كمال جسمي نمي رسد و در سن چهل سالگي به كمال عقلي و رشد فكري مي رسد. [3] سببش اين است كه بچه ي آدمي را انس با عالم ديگري است و با اين عالم آشنايي ندارد.