«و الذين يبيتون لربهم سجدا و قياما» يعني (آنان هستند كه شب را به سجده و قيام نماز براي رضاي خدا روز كنند.)

در «الميزان» آمده است: كلمه ي «بيتوته» به معناي رسيدن به شب است، چه اين كه بخوابد يا نه، و كلمه ي «لربهم» متعلق است به كلمه «سجدا» و دو كلمه ي سجد و قيام جمع ساجد و قائم است و مراد به اين بيتوته در شب (در حال سجده و حال ايستاده) اين است كه شب را به عبادت خدا به آخر مي رسانند كه يكي از مصاديق عبادت شان همان نماز است كه هم افتادن به خاك جزء آن است و هم به پا ايستادن، و معناي آيه اين است كه بندگان رحمان كساني هستند كه شب را درك مي كنند. در حالي كه براي پروردگار خود سجده كنان و يا به پا ايستادگانند؛ يعني پشت سر هم سجده مي كنند و برمي خيزند، ممكن است كه مراد متهجد به نوافل شب باشد.» [1] .

در تفسير نمونه ذيل آيه شريفه آمده است: «در دومين آيه (آيه مزبور) به سومين ويژگي آنها (عبادالرحمن) كه عبادت خالصانه پروردگار است پرداخته، مي گويد: در آنها كساني هستند كه شبانگاه براي پروردگارشان سجده و قيام مي كنند «والذين يبيتون ربهم سجدا و قياما».

در ظلمت شب كه چشم غافلان در خواب است و جايي براي تظاهر و ريا وجود ندارد. خواب خوش را بر خود حرام كرده و به خوش تر از آن كه ذكر خدا و قيام و سجود در پيشگاه با عظمت او است مي پردازند، پاسي از شب را به مناجات با محبوب مي گذرانند و قلب و جان خود را با ياد و نام او روشن مي كنند. گرچه جمله ي «يبيتون» دليل بر اين است



[ صفحه 61]



كه آنها شب را با سجود و قيام به صبح مي آورند؛ ولي معلوم است كه منظور بخش قابل ملاحظه اي از شب است و يا اگر تمام شب باشد در بعضي مواقع چنين است. ضمنا تقديم «سجود» بر «قيام» به خاطر اهميت آن است هر چند در موقع نماز عملا قيام مقدم بر سجود است.» [2] .

در «اطيب البيان» ذيل آيه شريفه آمده است: «شب بيدارند و در پيشگاه احديت يا به خاك مي افتند يا به نماز قيام مي كنند. شب زنده دارند كه عبادت در شب و خلوت با خدا و ذكر و مناجات تا چه اندازه اهميت دارد. بسا ائمه اطهار در يك شب هزار ركعت نماز مي كردند بسا سجده هاي طولاني چندين ساعت ادامه داشت.

در خبر است حضرت زين العابدين عليه السلام كنيزي داشت، سه سال در خدمت حضرت بود، بعد آزاد شد. بعضي از اصحاب از او پرسيدند كه رفتار حضرت در داخل منزل چه نحوه بوده؟ گفت: مفصل بگويم يا مختصر؟ گفتند: مختصر. گفت: اين سه سال كه در خدمت بودم يك شب بستر خواب بر او نينداختند و يك روز سفره ي ناهار؛ كنايه از اين كه شب بيدار و روز صائم است.

حضرت موسي بن جعفر عليه السلام يك سال در بصره در حبس بود. نصف شب برمي خواست و بعد از فراغ از نمازها به سجده مي رفت تا طلوع صبح و پس از نماز صبح به سجده بود تا زوال ظهر و پس از نماز ظهر و عصر و نوافل به سجده بود تا مغرب و با همان وضوي نصف شب، نماز مغرب و عشاء و نوافل را به جاي مي آوردند و پس از آن افطار مي كردند و استراحت تا نيمه شب.

اميرالمؤمنين عليه السلام پاي پانصد نخله دو ركعت نماز مي كرد در يك شب.



[ صفحه 62]



حضرت رضا عليه السلام در سفر خراسان شبي هزار ركعت نماز مي خواند و علاوه بر آن به در خانه فقرا طعام مي بردند و بسا يك شب يك ختم قرآن داشتند و گريه ها و مناجات ها.» [3] .