«و من الليل فتهجد به نافلة لك عسي أن يبعثك ربك مقاما محمودا»،

(و بعضي از شب را بيدار و متهجد باش و نماز شب را كه خاص تو است، به جاي آور، باشد كه خدايت تو را به مقام محمود مبعوث گرداند.)

در تفسير نمونه آمده است: «مفسران معروف اسلامي اين تعبير را اشاره به نافله ي شب



[ صفحه 58]



كه در فضيلت آن روايات بي شماري وارد شده است، دانسته اند. آيه صراحتي در اين مسئله ندارد ولي با قرائن مختلفي كه در دست است اين تفسير، روشن به نظر مي رسد.» سپس مي گويد: «اين يك برنامه اضافي است، علاوه بر نمازهاي فريضه براي تو «نافلة لك». بسياري اين جمله را دليل بر آن دانسته اند كه نماز شب بر پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم واجب بوده است؛زيرا «نافله» به معني «زياده» است، اشاره به اين كه اين فريضه اضافي مربوط به تو است. بعضي ديگر معتقدند كه نماز شب بر پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم قبلا واجب بوده است به قرينه ي آيات سوره ي مزمل سپس آيه ي فوق آن را نسخ كرده و مستحب بودن آن را اعلام كرده است ولي اين تفسير، ضعيف به نظر مي رسد چرا كه نافله در اصل به معني مصطلح امروز؛ يعني نماز مستحب نبوده بلكه به معني زياده و اضافه است و مي دانيم كه نماز شب هرگاه بر پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم واجب بوده باشد اضافه بر فرائض يوميه است. به هر حال در پايان آيه، نتيجه ي اين برنامه الهي روحاني و صفابخش را چنين بيان مي كند: (باشد كه در پرتو اين عمل، خداوند تو را به «مقام محمود» مبعوث كند) «عسي أن يبعثك ربك مقاما محمودا».» [1] .

در تفسير «منهج الصادقين» آمده است:

«... يعني البته حق تعالي تو را در مقام محمود درآورد و آن مقام شفاعت است كه حضرت رسالت صلي الله عليه و آله و سلم را در آن مقام، خلق اولين و آخرين ستايش كنند و او بر همه مشرف باشد بر وجهي كه جميع بندگان او را ببينند. در زادالمسير آورده كه حق تعالي وي را در روز قيامت بر عرش نشاند. و در لباب از عمر نقل مي كند كه حضرت رسالت صلي الله عليه و آله و سلم در تفسير مقام محمود فرموده كه نزديك گرداند خدا مرا و بنشاند با خود در عرش؛ مراد



[ صفحه 59]



كمال قرب مرتبه است و نهايت رفعت درجه و لفظ حديث اين است كه «يدنيني الله فيقعدني معه علي الفرش» و معيت به معني عنديت است. در آيه ديگر فرموده كه «ان الذين عند ربك»؛ پس مراد مكانت است و منزلت، نه مكان و منزل.»

مولاي عارفان و سرور اوصيا، حضرت علي بن ابي طالب عليه السلام، در مناجات با حضرت (حق جلت عظمته و شأنه) مي فرمايد: خدايا! عاشقان همگام، هنگام شب بيدارند، با تو راز و نياز مي كنند و ترا مي خوانند؛ ولي بي خبران در خواب غفلت فرو رفته اند. و از رسول اكرم صلي الله عليه و آله و سلم رسيده كه نماز شب سبب نفرت و ناخشنودي شيطان مي گردد و سلاحي است در مقابل اعداء و سوزش آتش را در قيامت از انسان دفع مي كند و گويند چشمي كه شب زنده داري كند و در دل شب از خوف خدا به اشك آغشته گردد، هرگز در قيامت گريان نشود. نماز شب به روزي انسان بركت مي دهد، وجه آدمي را زيبا مي نمايد، انسان را خوش خلق مي كند، ديده را جلا مي بخشد، هم و غم را برطرف و ديون را ادا مي نمايد. از وحشت قبر صاحبش را نجات مي بخشد و براي به جا آورنده اش چراغي است در تاريكي قبر كه بدان از ظلمات برزخ نجات مي يابد. و در روز قيامت سايه اي است بر بالاي سر صاحبش و تاجي است بر سرش و لباسي است بر بدنش و نوري است كه پيشاپيش وي را روشن مي دارد و پرده اي است كه ما بين وي و آتش سوزنده ي دوزخ فاصله مي اندازد و برهاني است محكم، براي مؤمن در پيشگاه حضرت عزت و وزنه اي است ثقيل، در موقف ميزان و جوازي است براي عبور از صراط و مفتاحي است براي جنت. [2] .



[ صفحه 60]