آخرين نقل قول و پاسخ اين سئوال نظريه استاد ما علامه طباطبائي است كه در تفسير آيه مزبور، مي فرمايد: «بازدارندگي نماز اقتضائي است و به صورت علت تامه نيست كه هر جا وجود داشته باشد نتيجه و معلول آن هم پشت سر آن آمده باشد. به اين معني هر جا كه نمازي برگزار شود فحشاء و منكري وجود نداشته باشد.

بدين توضيح. نمازگزاري كه پنج بار در شبانه روز مشغول عبادت مي باشد و دوست دارد (به خصوص آنكه اگر در يك محيط سالم و جو صالح به آن اهتمام ورزد) طبع نماز او را از هر معصيت كبيره مانند: قتل نفس، تعدي به مال يتيم، زنا، لواط كه ذوق ديني مخالف آنست و آن را بد مي شمرد، جلوگيري و ممانعت مي كند چون در خود نماز ايمان و ياد خدا و تلقين به عذاب و روز جزا و درخواست پيروي از راه راستين، گنجانده شده است.

اين گونه معاني انسان را وا مي دارند كه با تمام روح و بدن به درگاه با عظمت پروردگار رو آورده و با سپاس و حمد و شكرگزاري مكالمه و صحبت را آغاز و با سلام دادن به خود و بندگان صالح و نيكوكار آن را



[ صفحه 33]



پايان دهد، خود نماز، انسان را وامي دارد كه از نجاست لباس و بدن و غصبي بودن مكان و جامه، اجتناب ورزيده و با توجه به خانه خدا و كعبه نماز را شروع كند در صورتي كه انسان مدتي به اين برنامه ادامه دهد و واقعا شرايط نامبرده را عملي سازد در او يك نوع روح خودداري از گناه به وجود مي آيد كه هميشه او را به خوبيها و نيكوكاريها دعوت مي كند و از زشتي ها و پليدي ها باز مي دارد به حدي كه اگر يك مربي صالح و لايق به اينكار دعوت مي شد نمي توانست اين وظيفه را مانند نماز به عهده بگيرد و به سر حد كمال برساند. [1] آن مرحوم در بخش ديگري مي افزايد:

«مقصود نهي از منكرات است نه آنكه پذيرش كامل نهي باشد يعني طبيعت نماز اقتضاي نهي از منكرات را دارد و طبيعت نماز كه توجه خاصي به آفريدگار لايزال است آفرينش نهي از منكرات را دارد هر قدر ميزان خضوع و خشوع و توجه بيشتر گردد اثر بازدارندگي آن نيز بيشتر خواهد بود.

شما اگر به حال برخي از تاركان نماز از مسلمانان بنگريد اين طبيعت و اقتضاء بازدارندگي را خواهيد يافت آنان با ترك نماز به ضايع ساختن روزه، حج، زكات، خمس و ديگر واجبات عمومي نيز مبتلا مي گردند و نوعا بين حلال و حرام، نجس و پاك، فرق قائل نمي گردند ولي به مجرد بازگشت به نماز هر چند در آن حد



[ صفحه 34]



نازل و پائين نماز هم بوده باشد باز به امور فوق اهتمام مي ورزند و اگر توجه عميق تري پيدا كنند يقينا بازدارندگي و مصونيت بخشي آن بيشتر و عميق تر خواهد بود. [2] ».

پس به اين ترتيب معناي بازدارندگي آن مشخص مي گردد.