أذان اين سروش غيبي و اين نداي آسماني و ملكوتي يك اعلان عمومي و معنوي جهت آمادگي براي نماز و انجام فريضه ي بزرگ الهي است.

خود اين عمل استحبابي كه پيشگفتار و پيش درآمد نماز شمرده مي شود داراي اسرار و نكات قابل ملاحظه اي مي باشد كه پس از بررسي فلسفه اصل تشريع آن به جزئياتش خواهيم پرداخت:

اذان، اين نواي آزادي بخش و رهائي آفرين يكي از نوآوريهاي اسلام و يكي از شعائر ارزنده و سازنده اي به شمار مي آيد كه قبل از اسلام سابقه اي نداشته است و اين بانگ رهائي بخش و اين نواي معنوي و



[ صفحه 10]



آسماني كه ترنم او تار قلوب مؤمنان و شيفتگان و عاشقان خدا و معبود حقيقي است يكي از وظايف و عبادات مسلمانان مي باشد كه در هر شرايطي بايد اجراء گردد و ترك آن مسئوليت همگاني مسلمانان را، ايجاب مي كند.

مرحوم علامه حلي يكي از فقهاي نامدار اسلام در قرن هفتم هجري در كتاب ارزشمند «نهاية الاحكام» مي گويد: «اگر مساجد مسلمانان، متعدد گرديد و گرد آمدن مسلمانان در يك محل امكان پذير نشد به تعداد كافي موذن و اعلام كننده ي نداي آسماني تعيين مي گردد تا به موقع، اعلام حضور در نماز نمايند و احتياجات مالي آنان از بيت المال تأمين مي گردد تا اين شعار جاودان اسلامي دچار وقفه و تعطيلي نگردد.» [1] .

اين حكم و اين فتواي با ارزش از يك فقيه نامدار اسلامي ما را به اهميت اين وظيفه ارزشمند الهي آگاه مي سازد و ما را وا مي دارد كه بررسي و تحقيق كوتاهي در مورد اين برنامه آموزشي اجتماعي و سياسي اسلام نيز انجام دهيم مسئله اي كه كمتر به آن، پرداخته و توجه گرديده است.

نخستين عملي كه پيامبر عاليقدر اسلام (صلي الله عليه وآله وسلم) پس از سالها مهاجرت و شكنجه و تبعيد، هنگام فتح پيروزمندانه مكه در زمينه پيكار فكري با عقايد مشركين در مكه انجام داد اين بود كه دستور داد



[ صفحه 11]



پشت بام كعبه «أذان» بگويند و دستور به أذان به اين معنا بود تا صداي پيروزي حق بر باطل اعلام گردد و نواي دلپذير آسماني بر صداهاي مادي شرك و بت پرستي و طاغوتگري پيروز گردد و نواي الهي، صداي حاكم و غالب گردد و اين دستور پيامبر اسلام به ما مي فهماند كه بانك اذان، شعار مملكت اسلامي و الهي است و كشور اسلام و ايمان، به وسيله اذان از مناطق كفر و شرك متمايز مي گردد.

مستحب است كسي را كه براي اذان گفتن معين مي كنند: عادل وقت شناس بوده و صدايش بلند باشد و اذان را در جاي بلند بگويد. [2] (توضيح المسائل)

مستحب است هنگام اذان رو به قبله بايستد و با وضو يا غسل باشد و دستها را به گوش بگذارد و صدا را بلند كند و بكشد. و بين فصول اذان، فاصله بيندازد و بين آنها حرف نزند.

اذان يك اعلان عمومي و يك دعوت همگاني آسماني، به منظور انجام دادن فريضه هاي عبادتي شبانه روزي اسلام مي باشد.

هنگامي كه نواهاي آن به گوش فرد مؤمن و خدا شناس مي رسد اوتار قلب او با نواي اذان هماهنگ گشته و او را به قيام بر وظيفه اسلامي خود تشويق و تحريك مي كند، از ماده مي رهد و به معني و واقعيت زندگي سوق و تشويق مي كند. اذان در لغت به معناي اعلام و



[ صفحه 12]



آگهي دادن آمده است و در قرآن مجيد در چندين مورد در همين معنا به كار رفته است.

و در اصطلاح شرعي يكي از سنن و شعائر و مستحبات با ارزش و آموزنده اسلامي است كه به دستور وحي به ما رسيده است گفتارهاي بي سند كه برخي از برادران اهل سنت درباره آن اظهار مي دارند مدرك قابل اعتمادي ندارد. [3] .

طبق عقيده حق و صراحت قرآن مجيد گفتارهاي تشريعي و كردارهاي تعبدي پيامبر اسلام همه جنبه ي وحي و صورت الهام از مبداء غيب را دارند آن بزرگوار در اين زمينه ها از خويشتن، كوچكترين سخني را ندارد.