يكي از فوايد نماز كه در زندگي دنيا و آخرت ما بسيار مفيد و توجه به آن لازم است، استعانت و استمداد از نماز در برابر مشكلات و رفع دشواريها است. در دو آيه از آيات قرآن كريم در سوره يبقره آمده است:

«... استعينوا بالصبر و الصلاة».

«كمك گيريد از صبر و نماز.»

نخست آيه 45 اين سوره مباركه است كه مي فرمايد:

«و استعينوا بالصبر و الصلاة و إنها لكبيرة إلا علي الخاشعين».

و ديگر آيه 53 از اين سوره است كه مي فرمايد:

«يا ايها الذين آمنوا استعينوا بالصبر و الصلاة ان الله مع



[ صفحه 16]



الصابرين...».

كه در هر دوي اين آيات دستور استعانت و مددجوئي از نماز آمده.

آيه ينخست در ذيل آياتي است كه درباره يبني اسرائيل و دستوراتي كه به آنها داده شده نازل شده، و آيه يدوم خطاب به مسلمانان و همه يمؤمنان است.

ولي آيه ياول نيز به گفته ياهل تفسير شامل همه يمكلفين مي شود، اگر چه در ذيل آيات مربوط به بني اسرائيل نازل گشته... [1] و ترجمه آيه ينخست اينگونه است:

«و استعانت و كمك گيريد از صبر و نماز و به راستي كه گران است مگر بر خاشعان و فروتنان.»

و در اين كه مرجع ضمير در جمله ي«و انها...» چيست و به كجا باز مي گردد. اختلاف است و مجموع گفته ها و اقوال در اين باره به پنج قول يا بيشتر مي رسد، [2] كه مشهورترين و شايد بي اشكال ترين و بهترين آنها آن است كه به نماز بر مي گردد، يعني نماز سنگين است مگر بر خاشعان...

زيرا آنهايند كه خود را براي انجام نماز آماده كرده و بلكه از آن لذت مي برند و حاضرند كارهاي ديگر و لذتهاي ديگر را فداي نماز كنند.

و آنهايند كه به خاطر ايماني كه دارند مي دانند با انجام نماز و صرف وقت براي آن، نه تنها چيزي از دست نداده اند بلكه ثوابهاي زيادي كسب كرده و فوائد زيادي در دنيا و آخرت به دست آورده اند و از اين رو بر آنها



[ صفحه 17]



سنگين نيست.

ولي براي كسي كه ايمان ندارد و نماز را وقت گير و دست و پا گير زندگي مي داند نماز و انجام آن سنگين است. و چون ما فعلا در صدد تحقيق و بيان اين قسمت از آيه نيستيم، به همين مقدار در اين باره اكتفا مي كنيم، و به دنبال بحث اصلي خود يعني استعانت از نماز باز مي گرديم.

آنچه در اين دو آيه، بيشتر مربوط به بحث ما مي شود اين مطلب است كه منظور از استعانت و كمك گيري از صبر و نماز، كمك گرفتن در چه چيز و بر چه چيز است؟

برخي گفته اند: كمك گرفتن بر همه ياطاعتهاي الهي، مانند اين كه فرموده باشد: كمك گيريد از اين نمونه از عبادتهاي الهي (صبر و نماز) براي انجام عبادتهاي ديگر زيرا اين دو عبادت اساس و پايه عبادتهاي ديگر است.

برخي گفته اند: از اين دو كمك گيريد براي جهاد در راه خدا. [3] .

ولي قول سومي را با توجه به رواياتي كه ذيلا مي خوانيد، و با استشهاد به آنها - مي توان ذكر كرد و آن اين كه در همه يكارهاي دشوار و مشكلات زندگي بايد از اين دو كمك گرفت و به وسيله يآنها بر مشكلات فائق آمد. كه منظور ما از تدوين اين مقاله نيز همان است.



[ صفحه 18]