اثر سازنده و نقش شوينده و زنگارزداي نماز
در برخي از آيات و روايات در قالب مثال و تشبيه معقول به محسوس، به اين نكته ي ظريف تربيتي و اصلاحي توجه داده شده است، كه اگر گناه و حق كشي و ستم به خود و ديگران بسان زخم هايي است كاري كه بر روح و جان انسان مي نشيند، و آن را مجروح و مصدوم و گاه عليل و ذليل و زمين گير مي سازد، نماز واقعي داروي شفابخش اين زخم هاي دردناك و كشنده است، و نيايش راستين مرهمي است كه اثر مخرب آن را بهبود مي بخشد و ياد خدا زنگارهاي آينه ي جان را مي زدايد و به آن صيقل و شفافيت مي دهد، و در نتيجه نماز و ياد خدا وسيله ي رسيدن به مقام پرفراز توبه و تصميم به جبران و اصلاح و شستشوي آثار گناه و راه جلب آمرزش خداست.
پيامبر در نقش سازنده ي نماز و اثر شوينده و زنگارزداي آن از گستره ي دل و بهسازي آن در به انديشي و به منشي و به روشي و به رفتاري مي فرمايد:
«أرأيتم لو أن نهرا بباب أحدكم يغتسل منه خمس مرات هل يبقي من درنه من شي ء؟
قالوا: لا.
قال: فذلك مثل الصلوات الخمس يمحو الله بهن الخطايا؛» [1] .
[ صفحه 164]
به من بگوييد كه اگر نهري از آب زلال بر در خانه ي شما روان باشد و يكي از شما روزي پنج مرتبه خود را در آن بشويد، آيا از چرك و چربي او چيزي مي ماند؟
گفتند: نه.
فرمود: داستان شما و اين نهر آب زلال بسان نمازهاي پنج گانه است، كه اگر شما آن ها را آن گونه كه شايسته است بخوانيد، لغزش ها و گناهان را محو و اثر آن ها را مي زدايد.
و در بياني ديگر آمده است كه از ياران پرسيد:
«لو كان علي باب دار أحدكم نهرا واغتسل في كل يوم منه خمس مرات أكان يبقي في جسده من الدرن شي ء؟
قالوا: لا.
قال: فان مثل الصلوة كمثل النهر الجاري كلما صلي كفرت ما بينهما من الذنوب؛» [2] .
اگر نهري از آب زلال و بهداشتي بر در خانه ي يكي از شما روان باشد و او هر روز پنج مرتبه خود را در آن بشويد، آيا از چرك و چربي و عرق و آلودگي بدن او چيزي مي ماند؟
گفتند: نه.
فرمود: داستان اثر گناه شو و نقش زنگارزداي نمازهاي پنج گانه، بسان اين نهر آب زلال است، كه هرگاه نمازگزاري نمازي را آن گونه كه شايسته است بخواند، اثر لغزش و گناهي را كه ميان دو نماز از او
[ صفحه 165]
سرزده است، از ميان مي برد.
و نيز فرمود:
«و ظهوركم ثقيلة من اوزاركم فخففوا عنها بطول سجودكم...؛» [3] .
هان اي مردم! شانه هايتان از گراني بار گناهانتان سنگيني مي كند، پس آن را با سجده هاي طولاني سبك كنيد...،
و نيز فرمود:
«ان لله ملكا ينادي عند كل صلاة: يا بني آدم! قوموا الي نيرانكم التي أوقدتموها علي أنفسكم فأطفؤها بالصلاة؛» [4] .
خدا فرشته اي دارد كه به هنگامه ي فرارسيدن وقت هر نمازي بانگ مي زند كه: اي فرزندان آدم، به پا خيزيد و آتش هايي كه بر جان خود برافروخته ايد به وسيله ي نماز و نيايش خاموش كنيد.
و امام عسكري از آن حضرت آورده است كه فرمود:
«من صلي الخمس كفر الله عنه من الذنوب ما بين كل صلاتين و كان كمن علي بابه نهر جار يغتسل فيه خمس مرات لا تبقي عليه من الذنوب شيئا الا الموبقات التي هي جحد لنبوة و لامامة او ظلم اخوانه المؤمنين؛» [5] .
كسي كه نمازهاي پنج گانه را - آن گونه كه شايسته است - بخواند، خدا گناهاني را كه در فاصله ي نمازها، از او سر مي زند - اگر از حقوق مردم نباشد - از كارنامه اش مي زدايد.
وصف او، بسان كسي است كه بر در خانه اش آب زلالي روان باشد، و او در
[ صفحه 166]
شبانه روز، پنج بار خود را در آن شستشو دهد، كه در آن صورت چيزي از آثار گناه در او نمي ماند، مگر آنكه رسالت و يا امامت بنده ي برگزيده اي، با لجبازي نپذيرد و يا بر همدينان و همنوعان خويش ستم روا دارد و حقوق آنان را پايمال سازد.
پاورقي
[1] ترجمه ي نهج الفصاحه / ص 623 / به همين قلم.
[2] تفسير نمونه / ج 16 / ص 290؛ وسائل الشيعة / ج 3 / ص 7.
[3] بحار / ج 96 / ص 357.
[4] نهج الفصاحة / ح 898.
[5] مستدرك الوسائل / ج 1 / ص 170.