تحول عقلاني و شناختي نوجوان منجر به پيدايش توانايي براي افكار منطقيِ «انتزاعي» [1] مي شود. كه پياژه آن را تفكر عمليات صوري [2] خوانده است. شروع آن در اوايل نوجواني در حدود سن 11 و 12 سالگي و اوج آن در اواخر نوجواني، يعني زماني كه شخص قادر به فرضيه سازي و استنتاج است، رخ مي دهد و از واقعيت ها و اطلاعات كوچك به مفهومي كلي مي رسد. در اين دوره تفكر، محدود به محيط بلافصل و عيني نيست، بلكه به دنياي بزرگتر و پيچيده تر رابطه دارد.



[ صفحه 32]



پياژه عقيده دارد كه هوش از تعامل بين ارگانيزم در حال «رشد» و محيط در حال «تغيير» بوجود مي آيد. در اواخر نوجواني ساختمان عصبي نوجوان كامل مي شود و شخص به طور يكپارچه با محيط متغير سازگار مي شود.

از سوي ديگر، تحولات «اخلاقي» نيز مقارن با تحولات «شناختي» در جلوه هاي مختلف بروز مي كند. نوجوان با جريانات بشر دوستانه، اصول اخلاقي، احكام ديني و ارزش هاي جهاني سر و كار دارد، حدود تفكر صوري و توانايي قضاوت اخلاقي از نظر نوجوان مشخص نيست. معهذا فقط معدودي از افراد به ظرفيت كامل خود از اين نظر دست مي يابند.