با فراگيري اين قاعده ي كلي، مي توانيد تمامي مسايل اين بخش را حل كنيد، قاعده ي كلي اين است كه:

1. گاهي واجب ركني را فراموش مي كنيم. در اينجا دو صورت پيدا مي كند:

الف: وارد ركن بعدي شده ايم. در اينجا نماز، باطل است.

مثلا ركوع را فراموش مي كنيم و پس از رفتن به سجده متوجه مي شوم . [1] .

ب: وارد ركن بعدي نشده ايم، نماز، باطل نمي شود. بايد برگرديم واجب را به جا آوريم و نماز را ادامه دهيم.

مثلا ركوع را فراموش كرديم و روانه ي سجده شديم ولي قبل از آن كه سر بر زمين بگذاريم، متوجه شديم، در اين صورت بايد برگرديم و به طور



[ صفحه 78]



كامل بايستيم و به ركوع و سپس به سجده برويم و نمازمان صحيح است. [2] .

2. گاهي واجب غير ركني را فراموش مي كنيم، باز در اين جا دو شكل پيدا مي كند:

الف: وارد ركن بعدي شده ايم اين جا نماز، صحيح است و آن را ادامه مي دهيم. مثل آن كه سوره را فراموش كرده و مشغول ذكر ركوع هستيم. [3] .

ب: وارد ركن بعدي نشده ايم، در اينجا نيز نماز، صحيح است برمي گرديم واجب را به جا مي آوريم و نماز را ادامه مي دهيم. [4] .

با حفظ اين قاعده مي توانيد وظيفه ي نمازگزار را در حالت هاي زير مشخص ‍ كنيد:

1. سوره ي حمد را فراموش كرده و مشغول خوان سوره ي توحيد است.

2. تشهد را فراموش كرده و مشغول سلام دادن است.

3. دو سجده را فراموش كرده و تشهد بعد از آن را به جا مي آورد.