شايد قصد نمازگزار از آوردن متكلم مع الغير «نعبد» [يكي از] وجوه زير باشد:

الف. نمازگزار نيز در صف ساير موجوداتي قرار دارد كه خداوند را عبادت مي كنند؛ زيرا خداوند تبارك و تعالي پروردگار جهانيان است كه همه ي آنها پروردگار واحد خويش را مي پرستند.

ب. نمازگزار نيز در مجموعه ي نمازگزاران راكع و ساجد است، كساني كه خدا به ما دستور داده با آنان باشيم، چنان كه فرمود: (واركعوا مع الراكعين). [1] .

ج. نمازگزار، همراه قلب و ساير اعضا و جوارح دروني و بيروني كه همه به پيشواي خويش، يعني عقل قاهر اقتدا كرده و همگي خداوند متعال را عبادت مي كنند؛ زيرا انسان مؤمن به تنهايي، خود جماعتي است، چنان كه مجلسي اول قدس - سره - نيز به اين نظر رسيده است. [2] .

به هر تقدير، سالك در طي راه عبادتي كه بنده مي تواند به وسيله ي آن به مولي برسد



[ صفحه 89]



و معقول او مشهود گردد، نيازمند به كمك است و چون ربوبيت منحصر به خداوند متعالي است، كسي جز خدا نمي تواند كمك كار او باشد؛ از اين رو در مناجات مي گويد: (اياك نستعين)؛ فقط از تو كمك مي جوييم. با تقديم كلمه اي كه مقدم شدن آن افاده حصر مي كند.

چون خداوند سبحان كسي را كه از او ياري بطلبد كمك مي كند به نمازگزار نيز بنابر استدعاي او كمك مي رساند و به راه راست كساني هدايتشان مي كند كه خدا ايشان را گرامي داشته است؛ يعني با پيامبران، راستان و شهيدان و شايستگانند و آنان چه نيكو همدمي هستند. [3] پس اين گروه همان كساني هستند كه در راه راست قرار گرفته - و نعمت به آنان ارزاني شده است - همان كساني كه خداي سبحان را عبادت مي كنند و با او به مناجات مي پردازند. نمازگزار خود را با آنان مي بيند و ايشان كساني هستند كه عمل شايسته را با كار زشت درنياميختند، [4] بلكه ايشان كساني هستند كه از خون افراط و كثافت تفريط خلاص شده و از خشم و گمراهي رهيده و گفتند پروردگار ما الله است و در اين راه پايداري از خود نشان دادند، در نتيجه فرشتگان نويد دهنده برايشان فرود مي آيند. [5] .