از جمله ي چيزهايي كه ما را به اين نكته آگاه مي سازد كه «نيت» روح عمل و قانون حاكم بر آن است، فرمايش امام صادق عليه السلام، حضرت مي فرمايد: «ما ضعف بدن عما قويت عليه النية» [1] از اين سخن استفاده مي شود كه عمل بدني در بود و نبود، ناتواني و توانمندي، پيرو قصد قلبي است. محور عمل بدني در آنچه اشاره شد نيت است، حتي بدن ناتواني كه نيت در آن قوي باشد، در عمل تواناست چنان كه بدن توانمندي كه نيت در آن ضعيف باشد، در عمل ناتوان است. بنابراين، انسان بودن به نيت است نه به بدن.

اين حديث از احاديث برجسته و درخشان نقل شده از اهل بيت عليه السلام است، زيرا در تعريف انسان گفته است: «انسان حيوان ناطق نيت كن» است، چون اگر نيت - يعني همان راز سپرده شده در انسان - نباشد، انسان به نصاب لازم نرسيده و هنوز نابالغ است.

گواه ديگر بر اصالت نيت اين است كه هر گاه نيت تحقق يابد و توانمند باشد نماز، مناجات با خدا و معراج نمازگزار مي شود، و هر گاه ناتوان گردد و نمازگزار از آن غافل ماند، نماز رنگ مناجات را از دست مي دهد و نمازگزار استحقاق «ويل» مي يابد، چنان كه فرمود: (فويل للمصلين - الذين هم عن صلاتهم ساهون - الذين هم يراءون - و يمنعون الماعون). [2] .

نمازگزاري كه نيت مي كند و سعي دارد نيت او خالص باشد، نه عجز و لابه



[ صفحه 77]



مي كند و نه بخل مي ورزد، بلكه از جمله كساني است كه در مال او مقدار معيني براي سائلان و محرومان است [3] و نمازگزار فراموشكاري كه نيت او با غفلت در هم آميخته، هم رياكار است و هم از پرداخت زكات و مايحتاج خانه، خودداري مي ورزد، و چه بسيار ميان اين دو نمازگزار فرق است، مدار فرق همان حضور نيت در اول و غفلت از آن در دومي است، نه صورت ظاهري نماز كه در هر دو مساوي است، چنان كه تفصيل آن در بخشهاي بعدي خواهد آمد.