درباره ي اين مسئله كه همسايه ي مسجد به چه كسي اطلاق مي شود در فقه و روايات چند نظريه بيان شده است:

1. تا جايي كه صداي اذان مسجد به گوش مي رسد.

2. در تعيين همسايه بايد به عرف رجوع شود.

3. همسايه ي هر كس خانه هايي است تا فاصله ي چهل ذراع از هر طرف واقع شود.

4. از هر طرف تا فاصله چهل خانه همسايه اند.

كه صاحب جواهر قدس سره نظريه ي آخر را حمل بر تقيه نموده است. [1] .

حضرت صادق عليه السلام مي فرمايد: ان اناسا كانوا علي عهد رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم أبطأوا



[ صفحه 156]



عن الصلاة في المسجد، فقال النبي صلي الله عليه و آله و سلم: ليوشك قوم يدعون الصلاة في المسجد أن نأمر بحطب فيوضع علي أبوابهم فتوقد عليهم نار فتحرق عليهم بيوتهم؛ [2] .

در زمان رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم برخي از مردم در مورد آمدن به مسجد و شركت در نماز كوتاهي مي نمودند. رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند: نزديك است دستور دهيم خانه هاي چنين افرادي را با آتش بر سرشان بسوزانند.

امام صادق عليه السلام مي فرمايد: من صلي في بيته جماعة رغبة عن المسجد فلا صلاة له و لا لمن صلي معه الا من علة تمنع من المسجد؛ [3] .

هر كس در منزلش نماز جماعت اقامه كند جهت روگرداندن از مسجد، نمازي بر او و كساني كه همراه او هستند نخواهد بود مگر عذر شرعي براي نرفتن به مسجد داشته باشد.

يكي از اصحاب امام صادق عليه السلام به آن حضرت عرض كرد: ان رجلاً يصلي بنا نقتدي به فهو أحب اليك أو في المسجد؟ قال: المسجد أحب الي؛ [4] .

شخصي از ياران ما در منزل نماز مي خواند و ما به او اقتدا مي كنيم آيا اين كار نزد شما محبوب تر است يا حضور و نماز در مسجد؟ حضرت فرمودند: مسجد محبوب تر است.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم مي فرمايد: يجي ء يوم القيامة ثلاثة يشكون: المصحف، و المسجد و العترة، يقول المصحف: يا رب حرفوني و مزقوني، و يقول المسجد، يا رب عطلوني و ضيعوني، و يقول العترة: يا رب قتلونا و طردونا و شردونا، فأجثو



[ صفحه 157]



للركبتين في الخصومة، فيقول الله عزوجل لي: أنا أولي بذلك منك؛ [5] .

در روز قيامت سه كس (به خداوند متعال) شكايت مي كنند: قرآن، مسجد و عترت يعني اهل بيت پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم قرآن [در شكايتش] مي گويد: پروردگارا! مرا تحريف كردند [يعني تحريف معنوي كه تفسيرهاي نادرست و برداشت هاي دور از حقيقت و واقع است و اما تحريف لفظي در قرآن به اتفاق و اجماع تمام فرقه هاي مسلمانان صورت نگرفته است] و [هم چنين مرا]پاره پاره نمودند [يعني به برخي از دستوراتم عمل كردند و برخي را رها نمودند]. مسجد [در شكايتش] مي گويد: پروردگارا! مرا تعطيل كرده و ضايع نمودند [يعني اهتمام به آمدن مسجد نداشتند و بعضي از آنها هم كه مي آمدند حفظ حرمت و قداست مرا نمي كردند]. و عترت مي گويند: خداوندا! ما را كشتند و طرد نمودند و كنار زدند. آن گاه من، آماده ي مخاصمه با مرتكبين اعمال فوق مي شوم. خداوند متعال به من مي فرمايد: من خود با اين اشخاص مخاصمه مي كنم [و مجازات آنان را خواهد داد].