ج: آخرين موضوع از موضوعاتي كه موجب پذيرش و مقبوليت نماز مي گردد و نماز را برخوردار از آثار ارزنده آن مي سازد، رجا و اميدواري است.منظور از رجا و اميدواري در نماز اين است كه نمازگزار در عين حال كه بايد خائف از خدا باشد، اما اين خوف و ترس نبايد او را به وادي نااميدي بكشاند بلكه ضمن اينكه خائف است بايد به رحمت الهي هم اميدوار باشد. او بايد اميدوار باشد كه همين نمازش او را مستحق و لايق عنايات پروردگار مي نمايد و با همين اعمال با آن همه ضعف ها و كمبودها مي تواند مورد لطف پروردگار قرار گيرد.زيرا خداوند ارحم الراحمين است و به بندگانش لطف دارد. بنابراين لازم است نمازگزار با چنين روحيه اي نماز خود را آغاز نمايد. و با همين روحيه آن را ادامه دهد و به پايان برساند.

به عبارت ديگر، انسان هميشه با اميد زنده است و از نظر



[ صفحه 48]



ديني، خود نااميدي، گناه محسوب مي شود. انسان وقتي با يك شخصيت بزرگ ملاقات مي كند، اميدوار است آن شخصيت بزرگ هديه اي به او بدهد اگرچه آن هديه مادي نباشد و يك موعظه، نصيحت يا يك سفارش باشد، حال ما كه با خداي خود ملاقات مي كنيم، چگونه مي شود خداوند براي ما هديه اي عنايت نكند؟ البته ممكن است آن لحظه ما عنايت خداوند را درك نكنيم يا اينكه ما با معرفت لازم خدا را ملاقات نكرده باشيم، در آن صورت ما بايد مشكل خودمان را حل كنيم. ولي يك انسان با خدا و اهل نماز ديدش را به دنيا و مردم دنيا، مثبت مي كند و اميدوار به فضل خداوند و بندگان شايسته او كه همين نگاه به دنيا براي خود انسان اميد بخش خواهد بود.

خداوند هم در قرآن مي فرمايد: و اذا سألك عبادي عني فاني قريب اجيب دعوة الداع اذا دعان فليستجيبوا لي و ليؤمنوا بي لعلهم يرشدون... [1] .

و هنگامي كه بندگان من از تو درباره من سوال كنند (بگو) من نزديكم دعاي كننده را. به هنگامي كه مرا مي خواند پاسخ مي گويم، پس بايد دعوت مرا بپذيرند و به من ايمان بياورند تا راه



[ صفحه 49]



يابند (و به مقصد برسند).

اين آيه اميد آفرين و روحيه بخش است و جايي براي يأس باقي نمي گذارد. مضافا، در آغاز آيه خداوند، بندگان را به خود نسبت مي دهد و مي فرمايد عبادي (بندگانم)، و اين نيز بيانگر محبت و مهر خدا نسبت به بندگان خود است.

شاعر هم مي گويد:



در نوميدي بسي اميد است

پايان شب سيه سپيد است



همچنين خداوند در آيه اي ديگر مي فرمايد: «بگو اي بندگان من كه اسراف ورزيده ايد، از رحمت من مايوس نباشيد. خداوند همه گناهان را مي بخشد. او بسيار بخشنده و آمرزنده است». [2] .

پيامبر اسلام (ص) مي فرمايد: در خواب ديدم كه فردي از امت من در لبه پرتگاه جهنم قرار داشت. در چنين حالتي اميد به خدا (كه در دنيا داراي آن بود) او را نجات داد.»

همچنين فرمود: «خداوند روزي كه آسمان و زمين را آفريد، صد رحمت را نيز آفريد و فقط يكي از آنها در زمين قرار دارد.»

اين روايت بيانگر گستردگي و فزوني رحمت الهي است. بنابراين روايت، همه اين مهرها و محبت ها، عاطفه ها، علائق مردم



[ صفحه 50]



به يكديگر كه رمز پيوند انسانها و استقرار و استحكام جوامع انساني است و باعث مي شود كه انسانها نسبت به رنج و مشكلات يكديگر احساس ناراحتي كنند، تمام اين مهرباني ها يك درصد از مهرباني و لطف خداست. انسانها در روي زمين فقط از يك درصد از رحمت خدا برخوردارند، در حالي كه در روز قيامت لطف و رحمت پروردگار به طور كامل ظاهر مي شود. [3] .