ج: بلي، نماز هم مراتبي دارد ولي قبل از بيان مراتب نماز، حال كه ذكري از روزه به ميان آمد مراتب روزه را هم يادآوري مي كنيم.

محققين علم اخلاق، براي روزه سه مرتبه قائل شده اند:

الف - روزه عوام كه عبارت است از امساك از خوردن و آشاميدن و دوري از مبطلات روزه.

ب - روزه خواص؛ خودداري از خوردن و آشاميدن بعلاوه ترك از گناهان گوش و چشم و دست و پا و ساير جوارح.

ت - روزه خواص الخواص كه عبارت است از خودداري از



[ صفحه 32]



آنچه خداوند بزرگ نهي فرموده است و بعلاوه دل، تمام توجهش به سوي الله باشد.

البته هر سه قسم روزه موجب برداشته شدن تكليف شرعي مي شود، ولي قسم سوم كيفيت بالاتري دارد و از روزه عارفان و عالمان و اهل يقين و ايمان محسوب مي شود. [1] .

اكنون درجات و مراتب نماز را بيان مي كنيم:

1- در نماز عام، صورتي از نماز به جاي آورده مي شود و فقط ظاهر نماز مورد توجه است. فقط شخص مي خواهد نمازي خوانده باشد، ديگر كاري با قبول شدن و نشدن آن ندارد! حال نماز با غذاي غصبي باشد و يا در زمين غصبي خوانده شود و يا با وقت غصبي خوانده شود، اين شخص مي خواهد نماز خوانده باشد به هر شكل ممكن!

2- در نمازهاي خاص، نماز حضور بيشتري در ذهن نمازگزار دارد و اينچنين نمازي داراي آثار متعددي است، از جمله اينكه او را از ارتكاب بسياري از گناهان باز مي دارد، ديگر از هر غذايي استفاده نمي كند و در هر مكاني نماز نمي خواند، و ديگر آن وقتي را كه از قبل به ديگري فروخته در آن وقت نماز



[ صفحه 33]



نمي خواند. پس نماز، او را از زشتي ها باز مي دارد. اين نماز مي تواند مورد رضايت و قبول خداوند قرار بگيرد.

3- و اما نماز خاص الخواص؛ آن نماز خالصي است كه در آن از غير خدا خبري نيست و هر چه هست به سوي خدا مي باشد. به عبارت ديگر ذكر شخص نمازگزار، سجده او، و قيام او براي جلب رضايت خداست فقط و فقط. اين بالاترين جايگاه نماز است.

اين جا است كلام خداوند عينيت پيدا مي كند: اياك نعبد و اياك نستعين... پروردگارا! تنها تو را مي پرستيم و تنها از تو ياري مي جوييم.

اين نماز، معراج مومن است.

و اين نماز است كه آدم تربيت مي كند.

و اين نماز است كه همه فرشتگان تشنه آنند.

و اين نمازي است كه حسين عليه السلام كشته آن است،

خدا روزي كند بر همه عاشقان ان شاء الله...