سوره حمد و حكمت ها و پيام هاي آن
من نمازم: كه سوره حمد من در نمازهاي يوميه و غير يوميه در دو ركعت اول نماز واجب شده است.
توضيح: در ركعت سوم و چهارم نيز مي توان آن را به جاي تسبيحات خواند. و موقع ظهور آيات (چون زلزله و خورشيد گرفتگي و ماه گرفتگي و...) مستحب است ده مرتبه و در هر ركعت پنج بار تكرار كنند. كه از معاني عظيم سوره حمد
[ صفحه 98]
غافل نباشند و بدانند هر چيزي دست خداوند است و بايد او را بندگي نمود. [1] .
توضيح: هر چيز به دست خداوند است، ولي خداوند مصلحت دانسته كه آنچه در حيطه اختيار انسان است (مثل انجام خوبي ها و بدي ها) در اختيار انسان باشد تا آزمايش شود، امور مذكور نيز با اختيار انسان و با استفاده از قدرت الهي انجام مي شود و عده اي از اين قدرت حسن استفاده مي كنند و عده اي سوءاستفاده.
[ صفحه 99]
آري من نمازم: با سوره (الحمد) آغاز مي شوم. [2] و با بهترين جمله توحيدي در استمدادها و افتتاح ها يعني با «بسم الله الرحمن الرحيم» طلوع مي كنم.
رحم و مهر الهي با جمله «الرحمن الرحيم» كه در بسم الله نيز بود باز تكرار شده تا انسان از مهر و محبت الهي غافل نشود و بداند كه خداوند دائما به ما رحم كرده و رحم مي كند و رحمت خاص و اخروي او هم مشروط به حسن اعمال ماست. زيرا دنيا محل كار و تلاش براي آخرت است و آخرت هم فقط محل دريافت نتايج كارهاي دنيوي ماست.
خداوند در دنيا به هر چه خلق كرده مهر ورزيده و در آخرت نيز مهر مي ورزد و نعمت هاي باقي مي دهد. منتهي بايد قابليت را از
[ صفحه 100]
اينجا فراهم كنيم؛ زيرا قرآن فرموده: «رحمت خدا به انسان هايي كه اعمال صالح و نيك دارند نزديك است» [3] .
بگذاريد از زبان زيباي سوره حمد سخن گفته شود:
پاورقي
[1] نماز آيات دو ركعت است و ده ركوع دارد. اذان و اقامه براي آن مستحب نيست و به جاي اذان و اقامه خوب است دو مرتبه «الصلاة» بگويند و سپس تكبير را گفته و سوره حمد را و سوره اي از سوره هاي قرآن را مي خوانند و ركوع مي كنند و اين عمل پنج بار در ركعت اول و پنج بار در ركعت دوم تكرار مي شود و يا در هر ركعت يك حمد مي خوانند و سوره اي را پنج قسمت مي كنند و بعد از هر قسمت ركوع مي نمايند؛ يعني بدون آنكه به سجده بروند بلند شده و قسمت ديگر سوره را مي خوانند و ركوع مي كنند پس در ركعت اول ركوع پنج بار تكرار مي شود و ركعت دوم نيز به همين صورت مي باشد.
مثلا سوره قل هو الله احد را پنج قسمت مي كنند يعني بگويند: بسم الله الرحمن الرحيم و ركوع مي كنند البته در هر ركوع ذكر ركوع را مي گويند سر برمي دارند و سپس مي گويند «قل هو الله احد» باز ركوع كرده سر را برداشته و مي گويند «الله الصمد» باز ركوع رفته و سر را برمي دارند و مي گويند «لم يلد و لم يولد» و ركوع مي كنند و سر برمي داند و مي گويند «و لم يكن له كفوا احد» و به ركوع مي روند و سر برداشته و دو سجده را انجام مي دهند و ركعت بعد نيز مثل ركعت اول است و مستحب است قبل از ركوع آخر قنوت بخوانند.
بنابراين يك نوع آن كلا ده حمد و سوره و ده ركوع دارد و نوع كوتاه تر كلا دو حمد و سوره دارد (به شكلي كه بيان كرديم).
[2] قال رسول الله (ص): لا صلاة الا بفاتحة الكتاب؛ نماز همان است كه با فاتحة الكتاب شروع مي شود. توضيح: هر نماز سوره حمد دارد جز نماز ميت كه نماز كاملي نيست زيرا از شرايط هر نماز طهارت از خبث (اشياء نجس) و از حدث (ادرار و خواب و...) است؛ جز نماز ميت كه طاهر بودن براي اقامه آن مستحب مي باشد و به اين صورت است كه پنج تكبير دارد بعد از تكبير اول «اشهد ان لا اله الا الله و ان محمدا عبده و رسوله» و يا بگويد «ان محمدا رسول الله» بعد از تكبير دوم «اللهم صل علي محمد و آل محمد» و شايسته است دنبال اين جمله بگويد «كما صليت علي ابراهيم و آل ابراهيم» و بعد از تكبير سوم بگويد «اللهم اغفر للمؤمنين و المؤمنات» و بعد از تكبير چهارم بگويد «اللهم اغفر لهذا الميت (و اگر ميت زن است لهذه الميت) و با تكبير پنجم تمام مي شود و در واقع اين پنج تكبير از پنج نماز يوميه گرفته شده است و يادآور اهميت نمازهاي پنجگانه واجب مي باشد كه در جهان ديگر بعد از ايمان از نماز سؤال مي شود.
[3] ان رحمت الله قريب من المحسنين) 56، اعراف).