عالي ترين درجه ي عبوديت و نزديك ترين حالت عبد به خداي سبحان، حالت سجده است. طبق نص قرآن كريم، تمام ذرات وجود، هر كدام به نوعي خدا را سجده مي كنند: «الم تر ان الله يسجد له من في السموات و من في الارض و الشمس و القمر و النجوم و الجبال و الشجر و الدواب و...» [1] .

اهل باطل نيز در برابر بت ها و پيشگاه شاهان به نشان احترام سجده مي كردند. سجده، عرصه ي مجدد تقديس و تنزيه خداي سبحان و زمينه اي مناسب براي نجوا و گفت و گو با خدا است. در اهميت و فضيلت سجده و طولاني كردن آن، رواياتي فراوان رسيده است، كه به نقل برخي از آن ها مي پردازيم:

1. راه رسيدن به بهشت: مردي خدمت پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم رسيد، حضرت از او پرسيدند: چه مي خواهي؟، در جواب گفت: بهشت!، حضرت پس از تأملي كوتاه، فرمودند: «يا عبدالله اعنا بطول السجود؛ [2] اي بنده ي خدا! ياري ده ما را [در راه رسيدن به اين خواسته] از طريق سجده هاي طولاني.»



[ صفحه 125]



2. نزديك ترين حالت به خدا: امام صادق عليه السلام فرمود: «اقرب ما يكون العبد الي الله و هو ساجد؛ [3] نزديك ترين حالت بنده به خدا، حالت سجده است.»

3. آمرزش گناهان: پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمود:

«من سجد حط بها خطيئته و رفع له بها درجة» يعني: «هر كس سجده را انجام دهد يك گناهش بخشيده، و يك درجه بر درجات او افزوده مي گردد.»

4. شيوه ي اولياي الهي: امام صادق عليه السلام به يكي از ياران خود فرمود:

«يا ابامحمد عليك بطول السجود فان ذلك من سنن الاولين؛ [4] سفارش مي كنم تو را به سجده طولاني؛ چرا كه اين شيوه ي پيشينيان است.»

خداوند متعال در قرآن پس از ذكر نام گروه زيادي از پيامبران همچون: زكريا، يحيي، عيسي، موسي، ابراهيم، اسماعيل، ادريس، نوح و... مي فرمايد: «و ممن هدينا و اجتبينا اذا تتلي عليهم آيات الرحمن خروا سجدا و بكيا؛ [5] و از آنان كه ما هدايت كرديم و برگزيديم، كساني هستند كه وقتي آيات قرآني بر آنان تلاوت مي شود، به سجده مي افتند و مي گريند.»

5. مؤثرترين عامل طهارت قلب: مرحوم ميرزا جواد ملكي تبريزي رحمة الله عليه مي فرمود: مؤثرترين عامل اصلاح قلب، مداومت بر سجده ي طولاني است، اگر چه در هر شبانه روز، يك بار اتفاق افتد و در آن اين ذكر را بگويد: «لا اله الا انت سبحانك اني كنت من الظالمين» [6] .



[ صفحه 126]



6. مايه ي افتخار خداي لايزال: پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم به يكي از يارانش به نام «اسامه» توصيه فرمودند: «بر تو باد به سجده كردن... چرا كه هيچ بنده اي براي خدا سجده نمي كند، مگر آن كه خداوند متعال، حسنه اي برايش ثبت، و گناهي از او محو مي كند. و مقام او را يك درجه ترفيع مي دهد و نزد ملايك به او مباهات مي كند كه به رغم تمام جاذبه هاي باطل در پيشگاه عظمت خدا، كرنش مي كند.» [7] .

7. اعتراف كنايه وار به حيات اخروي: از اميرمؤمنان عليه السلام پرسيدند: سجده چيست؟ فرمود: يعني: خدايا! تو مرا از خاك آفريدي، ديگر بار، مرا به خاك باز مي گرداني و در قيامت مرا از خاك بيرون خواهي آورد. [8] .

8. نشانه تقوا: سجده ي طولاني، نشان متقين را بر تارك انسان، نقش و وي را سزاوار ستايش حق مي كند. قرآن كريم مي فرمايد:

«الذين يبيتون لربهم سجدا و قياما؛ [9] .

بندگان خداي رحمان، شب را با سجده و نماز به روز مي رسانند.»

در آيتي ديگر در بيان ستودگان از پيروان اديان آسماني مي فرمايد: «يتلون آيات الله آناء الليل و هم يسجدون؛ [10] آيات الهي را در طول شب قرائت مي كنند؛ در حالي كه سجده مي روند.»

در آيه ي ديگر، سجده را از ويژگي هاي رسول خدا و يارانش مي داند و مي فرمايد: «نشان سجده بر چهره ي آنان نقش بسته است.» [11] .



[ صفحه 127]



9. مباهات زمين: پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم به «اباذر» فرمود: «زميني كه مؤمني بر آن قدم نهد و در برابر عظمت حق چهره بر آن سايد، بر زمين هاي اطراف، افتخار و مباهات مي كند.» [12] .

10. راهي براي رسيدن به خواسته ها: امام صادق عليه السلام هر گاه حاجتي داشت، سر به سجده مي گذاشت و هفت بار عرضه مي داشت: «يا ارحم الراحمين»! و پس از آن، حاجت خود را از خداوند مسألت مي كرد و مي فرمود: هر كس هفت بار اين ذكر را بگويد، خداوند در جواب او مي فرمايد: آري، من «ارحم الراحمينم» حاجت خود را بخواه! [13] .