پس از قرائت فاتحة الكتاب كه سرآغاز كتاب آسماني است، نوبت به سوره توحيد يا اخلاص مي رسد. [1] پيامبر اكرم فرمود: هر كس اين سوره را قرائت كند همانند آن است كه ثلث قرآن را قرائت كرده باشد و ده برابر تمامي كساني كه به خدا و ملائكه و كتاب هاي آسماني ايمان آورده اند براي او حسنه ثبت مي شود.

امام صادق عليه السلام فرمود: به هنگام دفن پيكر سعد بن معاذ پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم بر او نماز خواندند و هفتاد هزار ملك نيز در نماز با حضرتش شركت داشتند. پس از نماز، پيامبر اكرم از جبرئيل پرسيدند:

«چرا شما نيز بر جنازه او نماز گزارديد؟ جبرئيل گفت: زيرا او «قل هو الله احد» را دائما در حال قيام و قعود و سواره و پياده و در رفت و آمدش مي خواند.» [2] .

سوره توحيد خطاب به پيامبر مي فرمايد: بگو: او خداي يكتا است؛ خدايي بي نياز و مرجع همه نيازمندان، كسي را نزاده و از كسي زاده نشده و همانندي ندارد.

اين سوره به ما مي آموزد كه:

1. تكرار شعار توحيد براي موحدان و حتي پرچم دار توحيد ضرورت دارد.

2. خدا پاسخگوي همه ي نيازمندان است و با هيچ كس ارتباط نسبي ندارد.

3. خدا ماده نيست و با آن، ارتباطي ندارد.

براي لفظ «صمد»، معاني زيادي ذكر شده، كه به برخي از آنها اشاره مي شود: [3] .



[ صفحه 120]



1. مقصد و ملجأ بندگان و نيازمندان؛

2. كسي كه در نهايت سيادت، آقايي و صلابت و اقتدار است؛

3. وجودي كه قائم به نفس است و بي نياز از غير؛

4. وجودي كه فساد و تغييرات ندارد؛

5. توانايي كه به صرف اراده مي تواند به اشياء وجود بخشد؛

6. صمد يعني «لم يلد و لم يولد»؛

7. وجودي كه جسم نيست، حد و محل و مكان و شبيه و سكون و حركت ندارد، در هيچ چيز نمي گنجد و هيچ جايي، خالي از او نيست.

وحدت خداي متعال، وحدت عددي نيست، او يكتا است و همتايي ندارد، نه آن كه يكي است و دومي ندارد؛ چرا كه در وحدت عددي، دوم متصور است، گرچه موجود نباشد. ولي درباره ي خدا، فرد دومي متصور نيست.



[ صفحه 121]