سپاس نعمت هاي حقتعالي، نشان معرفت و ادب و بندگي است. در آيات و روايات، به مسئله شكرگزاري از نعمت ها، بسيار سفارش شده و اينكه ياد نعمت ها، محبت انسان را به خدا زياد مي كند و نعمتهاي الهي را مستدام و افزون مي گرداند. [1] .

گرچه شكر نعمت ها، از توان و طاقت بشر بيرون است، ولي انسان بايد به



[ صفحه 202]



هر قدر كه مي تواند، سپاسگزار احسان و نعمت و نيكي پروردگار باشد. يكي از شكلهاي شكر، سجده بر خاك كردن و پيشاني بر خاك نهادن در برابر خداوند و شكر گفتن اوست.

و «سجده ي شكر» يكي از تعقيبات نماز به حساب آمده است. [2] .

مرحوم علامه مجلسي، تمام جلد 83 بحارالانوار را (جز چند صفحه ي آخر) به روايات تعقيبات نماز اختصاص داده و 63 حديث، پيرامون سجده ي شكر، از ائمه اطهار عليهم السلام نقل كرده است.

سجده ي بعد از نماز، شكرانه ي توفيق انجام نماز است. [3] .

در سجده ي شكر، سه مرتبه «شكرالله» كافي است، ولي در حديث است: اگر انسان به طول يك نفس «يا رب، يا رب» بگويد، خداوند به او خطاب مي فرمايد:

«لبيك! ما حاجتك؟» حاجت تو چيست تا انجام دهم؟ [4] .

امام صادق عليه السلام فرمود: سجده ي شكر بعد از نماز، دليل كامل شدن نماز و رضاي خدا و اعجاب و خوش آمدن فرشتگان است. خداوند بارها از آنان مي پرسد، پاداش اين بنده ي شاكر چيست؟ مي گويند: رحمت تو، بهشت تو، حل مشكل او، و هر خيري را كه فرشتگان مي گويند، جوابي نمي شنوند، به خدا عرضه مي دارند: ما نمي دانيم پاداش اين سجده چيست؟ خداوند مي فرمايد: همچنانكه او از من تشكر كرد، من هم از او تشكر مي كنم، و با اين جمله به



[ صفحه 203]



فرشتگان مي فهماند كه رضا و سپاس الهي از او، بالاتر از بهشت و رحمت و حل مشكلات است. [5] .

در حديث است: خداوند به حضرت موسي فرمود: دليل آنكه تو را به پيامبري مبعوث كردم، سجده هايي بود كه بعد از نماز داشتي. [6] .