نماز، حضور در پيشگاه خداوند و شركت در ضيافتي معنوي است كه وي، بندگان را به آن فراخوانده است.

همچنان كه حضور در يك ميهماني، مقدمات و آدابي دارد و نسبت به مهمان، استقبال و بدرقه به عمل مي آيد و مهمان هر چه عزيزتر باشد، مراسم پيشواز و بدرقه، با شكوهتر صورت مي پذيرد، اداي فريضه ي الهي نيز چنين است.

پيشوايان معصوم ما عليهم السلام پيش از فرارسيدن وقت نماز، خود را مهياي آن مي ساختند و پس از نماز نيز، مدت ها به تعقيب نماز مي پرداختند و دل از ياد خدا نمي كندند و لب از ثناي او نمي بستند و چهره از قبله برنمي تافتند.

مگر نه آنكه نماز را «نور چشم» خود مي دانستند؟ مگر انسان به آساني دل از نور چشم مي كند و از آن چشم مي پوشد؟

اذان و اقامه، نوعي استقبال از نماز است و تعقيبات، بدرقه ي آن.

بي اعتنايي به تعقيبات و دعاهاي پس از نماز، نشان بي علاقگي به خود نماز است.

آنگونه كه در روايات، نسبت به زودتر رفتن به مسجد و انتظار شروع نماز را كشيدن، تشويق و سفارش شده و منتظر نماز را، «مهمان خدا» گفته اند. [1] به



[ صفحه 198]



انجام مستحبات و دعاهايي پس از اتمام نماز نيز سفارش شده است.

قرآن مي فرمايد:

«فاذا فرغت فانصب و الي ربك فارغب» [2] همين كه فارغ شدي، به كار ديگري بپرداز و به سوي پروردگارت رغبت نما.

اينك به ذكر برخي از مسائل مربوط به تعقيبات مي پردازيم: