سلام، غير از نماز، در برخوردهاي مسلمانان در جامعه ي اسلامي، يكي از آداب معاشرت و ادب و اخلاق بشمار مي آيد، كه هم جلب محبت و دوستي مي كند، هم نشان تواضع و فروتني است، و هم پاداش بسيار دارد.

خداوند، بر اهل بهشت، سلام مي فرستد. [1] و به پيامبر، دستور مي دهد كه در برخورد با مؤمنان، به آنان سلام بدهد. [2] .

فرشتگان نيز به رستگاران، سلام مي دهند. [3] .

بهشتيان نيز در برخوردها، به يكديگر سلام مي گويند: «تحيتهم فيها



[ صفحه 191]



سلم» [4] .

اين ها، گوشه اي از آياتي بود كه مسئله «سلام» در آنها مطرح است.

اما در روايات:

احاديث بسيار فراواني، درباره ي سلام و پاداش آن و كيفيت آن وارد شده كه در كتب حديثي مي توان ملاحظه كرد. در اينجا تنها به چند نمونه، كه حاوي نكاتي درباره ي «سلام» است، اكتفا مي كنيم:

«ابخل الناس من بخل بالسلام» [5] .

بخيل ترين افراد، كسي است كه در سلام دادن بخيل باشد.

امام صادق عليه السلام سلام كردن به هر كس را، يكي از نشانه هاي تواضع، و نداشتن غرور و تكبر مي شمارد. [6] .

گاهي سلام دادن، وسيله ي تشويق است و سلام ندادن، نوعي توبيح و نهي از منكر به حساب مي آيد.

پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله فرمود: بر افراد، مست، مجسمه ساز، قمارباز و... سلام نكنيد. [7] .

و در حديث است: نزديك ترين افراد به اخلاق پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و لطف خداوند، كسي است كه ابتدا سلام كند. [8] .

امام رضا عليه السلام مي فرمايد: هر كس در سلام كردن (يا جواب سلام دادن) ميان فقير و غني فرق بگذارد، خداوند در قيامت بر او غضب مي كند. [9] .



[ صفحه 192]



گرچه سلام كردن مستحب است، ولي پاسخ آن واجب است و بهتر است كه جواب سلام، گرمتر و با تحيت بيشتر نسبت به اصل سلام باشد. قرآن مي فرمايد:

«و اذا حييتم بتحية فحيوا بأحسن منهآ أو ردوهآ» [10] .

هر گاه مورد تحيت و لطف قرار گرفتيد (و به شما سلام دادند) شما جواب بهتر، يا همانند آن بدهيد و احترام كنيد.

سلام كردن، نه تنها سبب كوچك شدن نيست، بلكه عزت و محبوبيت مي آورد. رسول خدا صلي الله عليه و آله به همه، حتي به كودكان سلام مي كرد و به اين كار، افتخار مي نمود. [11] .

در حديث است: براي يك سلام، هفتاد ثواب است كه 69 ثواب به سلام دهنده است و يك اجر، براي پاسخ دهنده مي باشد. [12] .

قرآن دستور مي دهد: وقتي وارد خانه ها مي شويد، بر خود سلام كنيد، سلام و تحيتي از سوي خداوند كه مبارك و پاك است. [13] امام باقر عليه السلام در تفسير آن مي فرمايد: منظور، سلام كردن فرد به اهل خانه است. [14] چرا كه همسر و فرزندان، چون جان انسانند و اينگونه برخورد، از نظر قرآن پاك و مبارك است و نشان محبت و صفاي زندگي و از بين برنده ي خستگي هاست.

گرچه سلام كردن، موجب افتخار است، نه عار، ولي بهتر است كه كوچك بر بزرگتر، رونده بر ايستاده، گروه كم بر گروه زياد سلام كنند. [15] .



[ صفحه 193]



پايان بخش سلام را، روايتي از اميرمؤمنان قرار دهيم.

فرمود: رسول خدا صلي الله عليه و آله بر زنان و مردان سلام مي كرد.

اما خود علي عليه السلام، بر زنان جوان سلام نمي كرد، و مي فرمود: مي ترسم جواب نرم آنان در من اثر بگذارد، و پيش از آنكه به پاداش سلام برسم، به دام وسوسه بيفتم.

علامه ي مجلسي در توضيح اين حديث مي نويسد:

آن حضرت كه چنين مي كرد و چنين مي گفت: براي ياد دادن به امت بوده تا مردم، تماس با زنان جوان را كم كنند. وگرنه امام معصوم، هرگز دچار وسوسه نمي گردد. [16] .



[ صفحه 197]