و آن به اين معنا است كه بر اثر مداومت در اجراي برنامه اي، كاري كنيم كودك فعاليت عبادي خود را به صورت امري واجب و دائمي درآورد و هميشه خود را به رعايت آن ملزم بداند. فريضه سازي خود به دو صورت است:

الف - به صورت تحميل اجبار و اكراه كه در آن طفل را به عملي، اگر چه خواستار آن نباشد وادار مي كنيم. البته بايد بگوييم اين اقدام درباره ي طفل مؤثر است، ولي در مواردي بسيار اثر آن نامداوم است و هرگاه كه جبر و تحميل از او برداشته شود، ممكن است به وضع سابق بازگردد.

ب - به صورت دوستانه و با رفق و مدارا و محبت و انس، همراه با



[ صفحه 59]



درك و فهم نسبي در كودك كه دوام و ثبات آن بيشتر است و در بينش اسلامي نيز بيشتر مورد عنايت است؛ رسول خدا صلي الله عليه وآله فرمود: «ان هذا الدين مَتينَ فَاَوغِلُوا فيه بِرِفقٍ» [1] و هم چنين فرمودند: «وَ لا تُكرِهوُا عِبادَ اللَهِ بِعِبادَةِ اللهِ». [2] ؛ بندگان خدا را به عبادت خدا مجبور نكنيد و يا بر آنان جبراً تحميل ننمائيد. از نظر فلسفي هم اين نكته قابل ذكر است كه «اَلَقْسرُ لا يَدُوْمُ»؛ چيز جبري دوام نخواهد يافت.