امام محمد باقر عليه السلام مي فرمايد:

«در نماز خود توجه و تمركز كامل داشته باش؛ زيرا از نماز تو آن مقدار قبول مي شود كه با توجه خوانده مي شود.» [1] .

تمركز اعصاب شرط بسياري از موفقيت هاي انسان است. عرصه ي



[ صفحه 98]



كاربرد تمركز، نه فقط در فعاليت هاي مادي و محسوس انسان، بلكه گاهي تا حد مسائل ماورائي و مرموز هستي، گسترده است. از سردار افسانه اي فرانسويان، «ناپلئون بناپارت» چنين نقل مي كنند كه مي گفت: «تنها زماني موفق شدم كه به پيروزي هاي بزرگ در عرصه سياسي و نظامي دست پيدا كنم، كه توانائي يافتم، مغز خود را كشوبندي كنم! و در مورد انجام هر كار تنها كشوي مربوط به آن را بگشايم و بر آن تمركز بدهم و ساير كشوهاي مربوط به ديگر كارها را ببندم. بدين معنا كه مثلاً زماني كه به حل يك مسئله جنگي مشغول بودم، تنها كشوي مربوط به آن مسئله در ذهنم بيرون بود و تنها بر روي آن كار مي كردم و در اين زمان همه كشوهاي مغزي ديگرم، حتي كشوي مربوط به عشق «ژوزفين» بسته بود!

شما هم تأييد مي كنيد كه زماني در كار خود كاملاً موفق خواهيد بود كه از تمركز حواس كافي، موقع كار خود، برخوردار باشيد.

يكي از اثرات بارز و مخرب خواب صبح بوجود آمدن اضطراب و دلهره ناشي از مشكلات خواب سحرگاهان مي باشد كه شخص از بسياري از كارهاي روزمره (امورات دنيوي) و اخروي خود باز مي ماند. و اگر اين روند ادامه پيدا كند چنين فردي به علت عقب ماندگي از كارهاي خود، دچار اضطراب خواهد شد. بطوري كه اين اضطراب به شكل يك بيماري مزمن در خواهد آمد و آنگاه اين بيماري مي تواند منشأ بسياري از بيماري هاي ديگر از قبيل افسردگي و وسواس باشد.



[ صفحه 99]



پس يكي از مضرات روحي خواب صبح ايجاد اضطراب مي باشد و از اثرات تهجد تمركز اعصاب و آرامش است.

خلاصه اينكه وقتي چشم ها در حالت نماز در آرامش مثال زدني دل شب ثابت مي ماند، جريان فكر هم خود به خود آرام شده و در نتيجه تمركز فكر و اعصاب آدمي افزايش مي يابد. ثابت ماندن چشم باعث بهبود ضعف و نواقصي مانند نزديك بيني مي شود و به لحاظ رواني اين حالت باعث افزايش مقاومت عصبي فرد شده و بي خوابي و افكار ناآرام را از انسان دور مي كند. شخص نمازگزار با ايمان به قدرت لا يتناهي پروردگاري كه در مقابلش كرنش مي كند، خود را در مقابل هر عاملي كه قصد به خطر انداختن و ترساندن (و در نتيجه مضطرب ساختن) او را داشته باشد ايمني مي يابد و ضمن تكرار باور اعتقادي خود طي نمازهاي پنجگانه يوميه اين ايمني همه جانبه را، به روان خود تلقين مي كند و سرانجام آرامش عميق را در وجود خود ملكه مي سازد.

عبادت و راز و نياز با معبود، آن هم در دل شب، براي اهل دل لذتي فوق العاده و وصف ناپذير دارد. آنان كه توفيق شب زنده داري نصيبشان شده و قطره اي از محبت پروردگار به مشام جانشان رسيده است، تمام دنيا و آنچه در آن است، در نظرشان كوچك و حقير است. سيد الساجدين امام زين العابدين عليه السلام در مناجات با حضرت حق، عرضه مي دارد:

«اي معبود من، كيست كه شيريني محبتت را چشيده باشد و



[ صفحه 100]



آن گاه از تو رويگردان شود و ديگري را به جاي تو مقصد و محبوب خود قرار دهد؟ و كيست كه با قرب تو مأنوس گشته باشد و آن گاه آرزوي دل به ديگري بستن و به غير تو پيوستن را به ضمير خويشتن راه دهد؟» [2] .

آري! هنگام شب براي خلوت با محبوب و راز دل گفتن با معبود و قرار دادن جان در رهگذر نفحات الهي و تقرب يافتن به پروردگار و عرض نياز عاشقانه به درگاه خدا بهترين فرصت است. نماز شب، غبار تيره روزي را از صفحه دل مي شويد و آينه ي روح را جلا بخشيده، آماده ي دريافت رحمت و توفيق و عنايت خدا مي كند. نماز شب، ضامن سعادت، عامل رشد و كمال، و باعث به دست آوردن خير دنيا و آخرت است.