امام صادق عليه السلام فرمودند:

«ان الثمانية ركعات يصليها العبد آخر الليل زينة الآخرة» [1] .

هشت ركعت نمازي كه بنده ي خدا در آخر شب مي خواند، زينت آخرت است.

و در روايتي ديگر فرمودند:

«ان صلاة الليل ترضي الرب» [2] .

نماز شب موجب خشنودي خداوند است.

و همچنين فرمودند:

سه گروهند كه خداوند از آنان خشنود است: كساني كه نماز



[ صفحه 61]



شب مي خوانند؛ جمعي كه نماز جماعت اقامه مي كنند؛ و دسته اي كه در برابر دشمن، در راه خدا صف آرايي مي كنند. [3] .

از اهل بيت عليهم السلام روايت است كه فرمودند: «آگاه باشيد، درودهاي خداوند شامل حال اهل سحر و پوزش طلبان سحري است.» [4] .

رسول خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايد: «خداي تعالي صداي كساني را كه سحرگاهان استغفار مي كنند دوست مي دارد.» [5] .

انسان تا زماني كه در دنيا باشد اعمال خير او در دنيا ذخيره اي براي آخرت او مي باشد به طوري كه بعد از مرگ او اين اعمال تمام شده و هيچ كس نمي تواند مقدار آن را كم و زياد كند مانند انجام فرايض و ساير مستحبات كه از قبل فرستاده است.

انسان مي تواند در اين دنيا كارهايي كند كه حتي بعد از مرگ خود نيز ثواب و آثار آن ها را به او برساند. فرزند نيكوكاري از او در دنيا تربيت شود كه خيرش در دنيا به مردم برسد. مسلماً آثار خير اين فرزند در دنيا نصيب والدينش در آخرت خواهد شد يكي از آثار و بركات نماز شب و سحر خيزي همين اثراتي است كه انسان پيش فرستاده و پس از او نيز جريان خواهد داشت. يك فرد سحر خيز بهتر مي تواند به اعمال و فرايض ديني خود در دنيا بپردازد و چنين فردي مي تواند در دنيا براي خود و ديگر انسان ها مثمر ثمر باشد. علاوه بر آن در تربيت فرزندان و آثاري كه از خود به جا مي گذارد نيز موفق تر خواهد بود.



[ صفحه 62]



بركتي ديگر كه نصيب نماز شب خوان ها مي شود شفاعت اهل بيت عليهم السلام است. كسي كه اهل نماز شب و مستحبات است، حتماً واجبات خود را به صورت اتم و اكمل انجام مي دهد. هر انسان سحر خيز و اهل تهجد در راز و نياز خالصانه و عاشقانه با پروردگار خود و توسل به اهل بيت عليهم السلام موفق تر از انساني است كه تا دير وقت مي خوابد و بديهي است كه چنين انساني در آخرت از توسل به اهل بيت عليهم السلام سود خواهد برد و مورد توجه آن بزرگواران قرار خواهد گرفت و برخي از گناهان او مورد شفاعت اهل بيت عليهم السلام قرار خواهد گرفت. اين چنين است كه سحر خيزي و اهل تهجد بودن مي تواند انسان را در دنيا و آخرت سعادتمند كند. در روايات آمده كه نماز شب براي صاحبش چراغي در تاريكي قبر مي كند و نور مؤمن در روز قيامت، نماز او در دل شب خواهد بود.

در روايات بسياري نماز شب كفاره ي گناهان دنيوي شمرده شده است: امام صادق عليه السلام درباره ي كساني كه اهل شب زنده داري و تهجد هستند فرمود:

«ان العبد ليقوم في الليل فيميل به النعاس يميناً و شمالاً و قد وقع دقنه علي صدره فيامر الله تبارك و تعالي أبواب السماء فتفتح ثم يقول للملائكة انظروا الي عبدي ما يصيبه في التقرب الي بما لم أفترض عليه راجياً مني لثلاث خصال ذنباً أغفره له أو توبة أجددها له



[ صفحه 63]



أو رزقا أزيده فيه فأشهدكم ملائكتي أني قد جمعتهن له» [6] .

گاه مي شود كه بنده اي براي نماز شب برخيزد و خواب بر او غلبه مي كند و به سمت راست و چپ مي غلطد (و از خستگي و شدت خواب) چانه او به روي سينه اش مي چسبد، دراين حال خداوند متعال فرمان مي دهد كه: درهاي آسمانها را بگشائيد، و به فرشتگان فرمايد كه: به اين بنده من نظر كنيد كه براي نزديك شدن به من، چه سختي هايي را بر خود روا مي دارد در حالي كه من اين عمل را بر او واجب نكرده ام، و او از من سه چيز مي طلبد: اول آنكه گناهانش را بيامرزم، دوم آنكه توفيق توبه را به او ارزاني دارم، سوم آنكه روزي او را فراوان كنم؛ و من اي فرشتگان! شما را گواه مي گيرم كه هر خواسته او را بر آورده كردم.»

رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند:

«اذا قام العبد من لذيذ مضجعه و النعاس في عينيه ليرضي ربه بصلاة الليل باهي الله به الملائكة و قال اشهدوا اني قد غفرت له». [7] .

آن هنگام كه بنده از خواب ناز بر خيزد با آن كه خواب در چشمان اوست، تا با خواندن نماز شب رضاي خداوند را طلب كند. خداوند به او در بين ملائك مباهات مي كند و مي گويد: شاهد باشيد كه من او را آمرزيدم.



[ صفحه 64]



امام صادق عليه السلام در روايتي فرمودند:

«صلوة الليل تذهب بذنوب النهار» [8] .

نماز شب گناهان روز را پاك مي كند.

پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله در روايتي مي فرمايند:

«عليكم بقيام الليل فانه دأب الصالحين قبلكم و ان قيام الليل قربة الي الله و تكفير السيئات و منهاة عن الاثم و مطردة الداء عن الجسد» [9] .

بر شما باد به شب زنده داري كه شيوه ي نيكان پيش از شما است و شب زنده داري نزديكي به خداست و كفاره ي گناهان و باز دارنده ي شما از گناه و از بين برنده ي درد از تن است.

امام صادق عليه السلام در تفسير آيه ي شريفه ي (ان الحسنات يذهبن السيئات) [10] . فرمود:

«صلاة المؤمن بالليل تذهب بما عمل من ذنب بالنهار»

نماز شبي كه انسان مؤمن بجاي مي آورد، گناهاني را كه در روز مرتكب شده است، از بين مي برد.

خداوند بنده اي را كه در دل شب مشغول راز و نياز و عشق بازي با اوست را دوست مي دارد و آن را نشانه ي محبت و دوستي بنده نسبت به خود مي داند. نماز شب، نشان عشق و محبت انسان به آفريدگار است و اين علاقه، انسان را از خواب جدا مي كند و به راز و نياز نيمه شب، با



[ صفحه 65]



محبوب وا مي دارد، و اگر آن عشق نباشد، انسان با چه انگيزه اي، در تنهايي و تاريكي، از استراحت دست بشويد و در خلوتي عارفانه، به گفتگو با معشوق بپردازد؟ چنانچه در يك حديث قدسي از قول خداوند، مي خوانيم:

«كذب من زعم انه يحبني فاذا جنه الليل نام عني، اليس كل محب يحب خلوة حبيبه؟» [11] .

دروغ مي گويد آنكه مدعي محبت من است، ولي وقتي شب بر او مي رسد، مي خوابد، مگر چنين نيست كه هر عاشقي، خلوت با معشوقش را دوست دارد؟»

در روايات، خواب غفلت و اهل تهجد نبودن از عوامل تهي دستي در قيامت شمرده شده است:

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله در روايتي فرمودند:

«اياكم و كثرة النوم فان كثرة النوم يدع صاحبة فقيراً يوم القيامة» [12] از پر خوابي بپرهيزيد؛ زيرا پر خوابي صاحب خود را در روز قيامت تهيدست مي گذارد.»

رسول خدا صلي الله عليه و آله در روايتي فرمودند:

«در قيامت پس از آن كه خداوند همه ي انسان ها را جمع كند، منادي ندا مي كند و مي گويد: پيش آيند كساني كه در نيمه هاي شب از بستر خواب دور مي شدند و خدا را مي خواندند



[ صفحه 66]



و از خشم و غضبش بيمناك و به رحمتش اميدوار بودند. آن گاه جمعي پيش روند و قبل از ديگران به جايگاههاي خود (در بهشت) وارد شوند و بعد از آنان به حساب مردم ديگر رسيدگي نمايند.» [13] .

امام صادق عليه السلام فرمودند:

«ان كان الله عزوجل قد قال - المال و البنون زينة الحياة الدنيا ان الثمان ركعات التي يصليها العبد آخر الليل زينة الآخرة»

همان گونه كه خداوند متعال مي فرمايد: (زينت زندگاني دنيا، مال و اولاد آدمي است) [14] زينت آخرت هم در هشت ركعت نمازي است كه بنده ي خدا در آخر شب مي خواند.

رسول اكرم صلي الله عليه و آله هنگام ارتحال به ابوذر فرمود:

«يا أباذر! احفظ وصية نبيك تنفعك: من ختم له بقيام الليل ثم مات فله الجنة.» [15] .

اي ابوذر سفارش پيامبرت را حفظ كن كه برايت سود آور است: هر كس آخر كارش با نماز شب باشد و بميرد، بهشت براي اوست.



[ صفحه 68]