بدان كه اگر خلل از چيزهايي باشد كه با حضور قلب ناسازگار است، علت اساسي آن انديشه هاي دنيايي است كه بر ذهن وارد مي گردد، و داروي مناسب براي راندن اين گونه انديشه ها، همانا يادآوري اين نكات است كه: هم اكنون به چه عملي مشغولي، و با چه كسي به راز و نياز پرداخته اي، و همچنين به خاطر آوردن خطرهاي بزرگي كه از بي خبري براي نمازگزار حاصل مي شود و پذيرفته نشدن نماز، با نياز شديدي كه به پذيرش آن از هم اكنون تا روز قيامت داري، و اين عدم پذيرش چه اندازه زيانبخش است، زيرا توفيقي كه خداوند براي برپايي نماز به بنده اش مي دهد، او را در هر دو جهان رستگار مي سازد و اين همان چيزي است كه بنده در زندگي و مرگ و پس از آن بدان نيازمند است، به ويژه در روز قيامت، همان روزي كه به وصف درنمي آيد، و خرد و خيال از بيان آن ناتوانند، و كوه ها، تاب حمل هراسهاي اين روز را ندارند، و هيچ ياوري در آن روز جز پرداختن در اين جهان به كارهاي



[ صفحه 109]



شايسته و عبادتهايي پذيرفته شده، سودبخش نخواهد بود؛ تازه آنهم با برخورداري از كرم و رحمت الهي ياريگر خواهد بود. پس در آن تاريكيها، تنها كارهاي شايسته مي توانند وسيله اي براي دستيابي به روشنايي شده و ياوري براي رهايي از آن سختيها گرديده و پروانه ي عبور از گردنه هاي هراسناك آن باشند.

روشن است كه تنها در اين دنياي نابود شدني، دستيابي به كارهاي شايسته و عبادتهاي پذيرفته شده، امكان پذير است. آنهم در اين زمان كوتاه عمر، كه بيشتر آن به بي خبري گذشته و اگر بيدار نشويم و عيبها را از خويش دور نكنيم، آينده مان نيز به گذشته ي حسرت بار خواهد پيوست، و در آن جهان جز بهشت و دوزخ چيز ديگري نيست، بهشتي كه براي پرهيزكاران آماده گشته و دوزخي كه براي گناهكاران به وجود آمده.

كوتاه سخن اين كه خطر، بسيار بزرگ و مطلب بس سنگين و بي خبري در برگيرنده است، و با اين همه ما آن را درك نمي كنيم. پيامبر صلي الله عليه و آله فرمودند: «شصت يا هفتاد سال بر شخص مي گذرد، در حالي كه خداوند از او يك نماز را هم نپذيرفته است.» [1] .

و حضرت صادق عليه السلام به حماد بن عيسي [2] - اين حماد بن عيسي همان كسي است كه كتاب جريز [3] كه در احكام نماز بوده است را حفظ كرده و امام صادق عليه السلام برايش دعا كردند كه پنجاه حج كند و مال و فرزندان بسياري يابد، و تمامي اين دعا برايش مستجاب گرديد - در حالي كه دو ركعت نماز نزد حضرت خواند فرمودند: «چقدر زشت است براي مردي از شما كه شصت يا هفتاد سال بر او بگذرد و نتواند يك نماز با رعايت آداب و حدود آن بخواند.» [4] .

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: «چه بسا خواننده ي قرآن، كه قرآن او را لعنت مي كند.» [5] .



[ صفحه 110]



و «چه بسيار است، روزه داري كه از روزه اش جز گرسنگي و تشنگي بهره اي ندارد.» [6] .

و بسياري ديگر از روايتها كه بر سختي و دقت مطلب دلالت دارند، بنابراين لازم است اين گونه آيات و روايات را در نظر داشت و آنچه در مقدمه براي يافتن حضور قلب گفتيم و همچنين آنچه در فصل سوم گفتيم مي تواند كمك خوبي براي دور نمودن انديشه هاي مزاحم باشد.