سرچشمه ي عجب، غفلت از عيبهاي اعمال و آفتهاي عبادت است و همچنين بي خبر



[ صفحه 106]



بودن از نعمتهاي الهي بر جهانيان كه آنان را آفريده و آبرو داده و بر آنها لطفها نموده و همه چيز را در اختيارشان قرار داده است.

اكنون بنگر به نزديكترين چيز در مقام بندگي كه همان نماز است و آن پايه ي عبادتها است و اول چيزي است كه از اعمال انسانها بدان رسيدگي مي شود، و اگر نماز رد شود ديگر اعمال نيز مردود است؛ بنابراين در حدود نماز، كه برايت از منابعي درست و صريح نقل كرديم، اندكي درنگ كن، آيا تنها يك نماز سالم و كامل كه اطمينان داشته باشي خداوند آن را پذيرفته است، خوانده اي؟ و به همين ترتيب ديگر عباداتت را قياس كن. پس براي هر عمل عبادي دستورها و حدودي است كه اعمال ما بدانها نمي رسد و به خاطر غفلتمان توانايي برپايي آنها را نداريم.

حضرت اميرمؤمنان علي عليه السلام فرمودند: «بدانيد اي بندگان خدا! [مؤمن شب را] صبح نمي كند و [روز را] شب نمي كند مگر آن كه بدگمان به نفس خودش است؛ پس همواره او را عيب مي كند و فزوني طاعت از نفس مي خواهد، بنابراين چون سابقاني كه پيش از شما بودند و كساني كه در زمان شما درگذشتند، باشيد؛ كه آنان خيمه از دنيا بركندند، همچون خيمه بركندن مسافر، و دنيا را درنورديدند، همچون درنورديدن منزلها.» [1] .

پس چگونه انسان به عمل خويش شگفت زده شود؟ يا چگونه خود را برپا دارنده ي عبوديت و انجام دهنده ي تكاليف الهي به حساب آورد؟، آري اگر چيرگي غفلت نباشد، نگريستن مؤمن به خود و شاد گشتن به عبادتي كه انجام مي دهد، نكوهيده نخواهد بود. البته به شرطي كه اين سرور با ستايش خداوند كه وي را به انجام عبادت توفيق داده است، همراه بوده و از خداوند بخواهد كه اين توفيق را روزافزون فرمايد. حضرت اميرمؤمنان علي عليه السلام فرمودند: «كسي كه عمل نيك او را خوشحال كند و گناه او را ناراحت نمايد، مؤمن است.» [2] .



[ صفحه 107]



و همچنين فرمودند: «آن كس كه در هر روز به حساب كار خود نپردازد، از ما نيست. پس اگر عملي نيكو انجام داده باشد، خداي را ستايش كرده و فزوني خواهد، و اگر عملي بد انجام داده است از خداوند آمرزش خواهد.» [3] .

پس اين بياني مختصر بود از ناسازگاران با نماز كه مقتضي حال بود، بدان گونه كه با هدف ما در اين رساله سازگار مي نمود، و اگر چه ذكر پاره اي از اين مطالب از عنوان خارج بود، ولي بايد مطرح مي گرديد. و خداوند توفيق دهنده است.



[ صفحه 108]