تدبر حالتي جداي از حضور قلب است به طوري كه گاهي انسان در غير قرآن نمي انديشد - كه همان حضور قلب است - اما در شنيدن قرآن كوتاهي مي كند و در درك مطالب آن سعي نمي نمايد كه اين عدم تدبر در قرآن مي باشد. و مقصود از تلاوت قرآن تدبر در آن است، خداوند متعال مي فرمايد: «آيا در قرآن تدبر نمي كنند يا اين كه بر دلهايشان قفلهاست.» [1] «آيا در قرآن تدبر نمي كنند كه اگر از جانب غير خدا بود، اختلاف فراواني در آن مي يافتند». [2] و خداوند مي فرمايد: «و قرآن را به آهستگي بخوان» [3] زيرا به آهستگي خواندن قرآن، امكان تدبر در باطن آن را براي خواننده ي قرآن به وجود مي آورد.



[ صفحه 83]



پيامبر صلي الله عليه و آله فرمودند: «هيچ خيري در عبادتي كه فهم در آن نباشد نيست و هيچ خيري در قرآن خواندني كه تدبر در آن نباشد نيست.» [4] .

و اگر تنها با خواندنهاي مكرر امكان تدبر در آيات به وجود مي آيد، لازم است كه آيه را تكرار نمود. ابوذر گفته است كه رسول الله صلي الله عليه و آله شبي اين آيه را تكرار مي نمود: «اگر آنان را عذاب كني - ايشان بندگان تو هستند - و اگر بيامرزيشان، تو عزيز و حكيمي.» [5] .