در گذشته اشاره كرديم كه هر چيزي را در هر جهاني صورتي است غير از صورت همان چيز در عالمي ديگر، و ديده شدن بعضي از احوالات آينده در خواب به صورت هاي برزخي، از همين باب است، و كسي كه حقايق صورت هاي برزخي را مي داند، آن ها را تعبير مي كند.

مثلا مردي در زمان حجاج در خواب ديد كه، بر ديوار مسجد پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم پرنده اي سفيد و زيبايي است، ناگهان عقابي آمد و آن پرنده را شكار كرد.

اين شخص، خوابش را به ابن سيرين تعريف كرد. ابن سيرين گفت: اگر خوابت



[ صفحه 259]



راست باشد، حجاج، با دختر عبدالله ابن جعفر، ازدواج مي كند.

چند روزي نگذشته بود كه حجاج، با آن دختر، ازدواج كرد. كسي كه خواب ديده بود، از ابن سيرين، دليل تعبيرش را پرسيد، او گفت: «مسجد، صورت خانه اي شريف است و كبوتر، صورت دختري شريف و عقاب، صورت مردي مسلط و جبار، و امروزه، خانه اي در مدينه شريف تر از خانه عبدالله ابن جعفر و در آن خانه، دختري زيباتر از دختر عبدالله و در ميان مردان، مسلط تر و زورگوتر از حجاج نيست و لذا، من چنين تعبير كردم.

پس، صورت هاي حقايق، به تناسب عوالم، متفاوت است، بنابراين، معناي بدعاقبتي اين است كه انسان در مدت عمر، براي روحش آثار تاريك و آتشين و سمي كسب كند، و هر صفت و حالتي كه بر روح و قلبش رسوخ و تسلط بيشتري داشته باشد، به هنگام مرگ، همان آثار و احوال، ظاهر شده و به آن تمايل پيدا خواهد نمود، و روحش به هنگام گرفته شدن، در همان حال عذاب باقي خواهد ماند تا آن حالت سپري گشته، اثرش پايان پذيرد. وقتي اثر تاريك اعمال تمام شد، نور ضعيف ايمان، كم كم ظاهر گشته، رحمت و عفو خداوند، او را فراخواهد گرفت. اما اگر آثار اعمال زشتش قوي باشد، در عالم برزخ تمام نخواهد شد، بلكه تا روز قيامت طول خواهد كشيد و به حسب تغيير عالم، تغيير صورت خواهد داد و در خلال اين مدت قيامت، در بعضي از مواقف، آن اثر از بين رفته يا تقويت خواهد شد، تا داخل آتش جهنم شود و آن آثار به پايان رسد.

ممكن است كسي اشكال كند كه: بله آنچه شما گفتيد، آثار اعمال و صفات است، پس، ثواب و عقاب و رحمت و غضب و گذشت و مؤاخذه الهي چه مي شود؟

خواهم گفت: آثار، خود ثواب و عقابند كه خداوند با رحمت و غلبه و گذشت



[ صفحه 260]



و مؤاخذه اش مي آفريند، مثل اين كه مي گوئيم: «خداوند بزرگ، فرزندي را روزي من قرار داد.» يعني نطفه ات را كه در صلب تو بود در رحم همسرت فرزند كرد، يعني به نطفه تو در رحم همسرت، اثر لازمه را بخشيد. سنت پروردگار در آفرينش، چنين رقم خورده است كه اشياء را توسط اسباب آفريد چه در دنيا و چه در آخرت، و اين، منافاتي با نسبت آثار به خداوند و رحمت و غضب و لطف و قهرش ندارد، و منافاتي ندارد كه پاداش يا كيفر ناميده شوند؛ زيرا ثواب يعني عمل تو موجب گردد تا خداوند، آثار خيري را در ازاء عملت، به تو ببخشد كه عبارت باشد از بهشت و باغ ها و قصرها و حوريان بهشتي. همچنين كيفر، يعني در نتيجه عملت، آتشي بيافريند تا به آن، عذاب شوي.