علي عليه السلام فرمودند: «نعم البيت الحمام يذكر النار و يذهب بالدرن» [1] .

«خوب خانه اي است حمام، آدمي را به ياد آتش مي اندازد، و چرك بدن را مي برد.» اين روايت با كوتاهي اش، اشارات لطيفي به مطالب مهم و بزرگي دارد؛ از جمله جلو انداختن ياد آتش بر از بين رفتن چرك بدن، آموزش و ياد دادن تقدم آخرت بر دنيا حتي در كارهاي دنيايي، و اين روش آن حضرت بود در همه كارها و احوالاتشان، بلكه بالاتر از اين ها، هرگاه بر آن حضرت دو كاري كه از تمام جهات رضاي خداوند در آن ها برابر و مساوي بودند، رو مي آورد، حضرت آن كاري را انتخاب مي نمود كه بر نفسش سخت تر بود، و شايد مقدم داشتن ياد خدا در همه اشياء، يكي از معاني فرمايش آن حضرت باشد كه فرمودند:

«إنه ما نظرت إلي شي ء إلا و رايت الله قبله و بعده و معه»

«به چيزي ننگريستم، جز آن كه در قبل و بعد و همراه آن خدا را ديدم.»

اگر چه معناي اوليه و اصلي اين روايت، بسيار بلند و بالاست.



[ صفحه 121]



اما منافاتي ندارد كه در مرتبه اي از مراتب، بتوان چنين برداشتي از آن نمود.

در گذشته استادي داشتيم كه در ميان ياراني از اهل تقوي، سيد جوان همداني بود كه خوش باطن و اهل مراقبت و مجاهدت نيز بود و در خدمت شيخ مشغول تحصيل فقه و تزكيه نفس بود، روزي مردي از همدان خدمت شيخ آمده و از يكي از برادران سيد شكايتي كرد كه در يكي از كارهاي مربوط به تجارت، كوتاهي كرده. استاد به سيد دستور داد در اين باره نامه اي به برادرش بنويسد. وي نامه را نوشته، خدمت شيخ آورد تا شيخ، ببيند كه چگونه نوشته، شيخ نامه را باز كرد در نامه، برادرش را به خاطر سوء رفتار سرزنش كرده بود كه مثلا اين حركت تو از يك سو باعث لطمه خوردن به اعتبارت نزد مردم شده، و از سويي ديگر به آخرتت زيان مي رساند.

وقتي استاد نامه را ديد كه در آن، ضرر دنيوي را مقدم بر ضرر اخروي كرده، فرمود: «اين نامه، شبيه نامه نگاري غافلان است، شخص مراقب، ياد دنيا را بر آخرت، مقدم نمي كند».

باز از جمله مطالب لطيفي كه اين روايت به آن اشاره دارد اين است كه حمام، آتش را به ياد مراقبين مي اندازد. بنابراين كسي كه در حمام بياد آتش نيفتد، از جمله ي غافلان است.

دليلش هم اين است كه مؤمن به خاطر ايمانش به آخرت، همواره از آتش ترسان است تا وقتي كه از پل صراط عبور كرده و از آن در امان باشد، و كسي كه از چيزي ترسان باشد با ديدن هر چه كه شبيه آن است، بياد آن مي افتد و حمام در بعضي از جهات به جهنم شباهت دارد؛ زيرا در جهنم، از پايين آتش و از بالا تاريكي و در درون آب جوشان است.



[ صفحه 122]



از جمله اشارات آن است كه مؤمن بايد از هر چه كه مي بيند، بياد چيزي از آخرت بيافتد.

حمام از اين جهت خصوصيتي ندارد، بلكه حكم عامي است؛ براي مثال با آتش حمام بياد آتش جهنم، با تاريكي حمام به ياد تاريكي قبر بيافتد، و اگر از چيزي وحشت كرد، وحشت قبر را به ياد آورد، و اگر چيز پوسيده اي (به مناسبت رطوبت) ديد، به ياد پوسيدگي در گور افتد، و هم چنين ساير چيزها.

از جمله لطائف حمام، نظافت است كه حتي نظافت و پاكيزگي بدن كاري مورد پسند است. و مستحب است اين كه وقتي انسان داخل مخزن سوم آب گرم حمام شد بگويد: «نعوذ بالله من النار و نسأله الجنة» [2] «از آتش به خدا پناه برده و بهشت را مسألت داريم».



[ صفحه 123]