مرحوم «قاضي سعيد» درباره ي شخص متخلي سخن نيكويي فرموده است كه ذكر آن به جاست. او گفته است: «وقتي خدا، بنده را در نمازش، به قرب و مناجات خود دعوت كرد، بر بنده سزاوار است، هر نجاست و كثافتي كه او را از نزد پروردگارش دور مي كند، از خود دفع كند؛ از آن جمله، تطهير درون آدمي است به خالي كردنش از زوائد آب و غذا كه پليدي شيطان است و براي مملكت بدن، سودي ندارد، بلكه برانگيزاننده فتنه ها و دردها، و منشاء دردها و بيماريها در اين بدن است.

پس از تخليه بايد محل خروج كثافات را با آبي كه اساس زندگاني است بشويد تا اثري از آن نماند؛ زيرا كه موضع خروج نجاست، به مرداري كه روح را در آن تصرفي نيست، برخورد كرده است، و يا با سنگ پاك كند، زيرا سنگ آلت و وسيله اي است براي دور كردن هر چه كه انسان قصد دور كردنش را دارد. و با اين تطهير دل از رؤيت اسباب و مسببات تقويت مي شود، چنان كه فايده وضو همين است و همين دليل است بر پاك كردن دلش از همه ي پليدي ها و برائت از نفس خود و مردم، تا سلطان قرب خداوندي را مشاهده كند.»

مي گويم: او خوب و مفيد گفته است - خداوند به تلاش وي جزاي نيكو دهد - اما بهتر بود، به جاي كلمه ي «استجمار» چنين مي گفت: «... يا با تواضع و فروتني به



[ صفحه 38]



لمس و مس كردن بدن با آنچه از جنس زمين است پيدا مي شود، تا آماده شود به فناي از خود خويش، با درك اين حقيقت كه طهارت و پاكي از سوي خداوند صاحب جلال است. دليل بهتر بودن اين جا به جايي، اين است كه: استجمار منحصر نيست به استفاده از سنگ، بلكه آن تطهير، با همه زمين و روئيدني هاي آن نيز، بنابر اختلاف فتاوا صحيح است.