خواندن نماز در اول وقت، نشان دهنده ي توجه ما به نماز و مهم بودن نماز براي ماست. اين كه انسان با خدا سخن بگويد، كم مرتبه اي نيست. بسياري از اين فيض محروم اند و اجازه ي سخن گفتن ندارند، اما خداوند به خاطر ايمان ما، اين اجازه را داده است و بايد بدانيم ما به نماز نيازمنديم؛ انساني كه از كمبود ويتامين D رنج مي برد و خود را تشنه ي خورشيد مي بيند، در معرض آفتاب قرار مي گيرد. اين كار براي آفتاب هيچ فايده اي ندارد، بلكه تمام فوائد، عايد آن شخص مي شود. و بر عكس، چنان چه شخصي پشت به خورشيد بايستد، تنها چيزي كه نمي بيند، خورشيد است؛ او تنها سايه ي خود را مي بيند و بس. توجه كنيم كه نماز، نياز به درگاه بي نياز است. و حقيقت «الله الصمد»، چيزي جز اين نيست: «خداوندي كه همه نيازمندان قصد او مي كنند».

بهترين عبادت را بايد در بهترين وقت، به جا آورد. پس به گونه اي برنامه ريزي كنيم، كه بتوانيم نماز را در وقت فضيلت بخوانيم و نماز اول وقت را هم جزء كارهاي روزانه خود قرار دهيم و همان گونه كه با ديگران قرار مي گذاريم و به موقع وفا مي كنيم، به قرار و عهدي كه با خدا گذاشته ايم نيز وفادار باشيم. در واقع به فرموده آن عارف شيدا، بايد نماز ما مانع امور ديگر باشد. [1] .

نماز اول وقت، از علائم شيعه واقعي دانسته شده است. [2] هم چنين در روايت آمده است: «نماز وقتي به وقت خود خوانده شود و بالا رود، سپيد و درخشان نزد صاحبش بازگشته و مي گويد: همان طور كه مرا مراعات و حفظ كردي، خداوند تو را مراعات و حفظ كند. اما اگر در غير وقتش



[ صفحه 125]



گزارده شود، سياه و ظلماني نزد صاحبش بازگشته و مي گويد: همان طور كه مرا ضايع ساختي، خداوند تو را ضايع گرداند.» [3] اين، همان نمازي است كه چشم به شفاعت آن داريم. بايد ديد چگونه با نماز برخورد مي كنيم؟

مرحوم شيخ حسنعلي نخودكي اصفهاني رحمه الله در توصيه هاي خود به پسرش مي نويسد: «اگر آدمي يك اربعين به رياضت پردازد، اما يك نماز صبح از او قضا شود، نتيجه ي آن اربعين، هباء منثوراً (باد هوا) خواهد گرديد. بدان كه در تمام عمر خود، تنها يك روز نماز صبحم قضا شد. پسر بچه اي داشتم، شب آن روز از دست رفت. سحرگاه مرا گفتند كه اين رنج فقدان را به علت فوت نماز صبح مستحق شده اي. اينك اگر شبي تهجدم ترك گردد، صبح آن شب انتظار بلايي كشم.» [4] .

درست است كه وقت نماز، وسعت دارد و خواندن در اول وقت لزومي ندارد، اما حقيقت نماز اول وقت، با آخر وقت بسيار متفاوت است: «نماز در اول وقت رضوان الله و مورد خشنودي خداوند است و آخر وقت، باعث غفران است» [5] ؛ خداوند بايد ما را ببخشد كه اين نماز را حالا فرستاديم. تعبير امام صادق عليه السلام، نشانگر اهميت نماز اول وقت، و تفاوت اول وقت نسبت به آخر وقت است: «فضيلت اول وقت بر آخر وقت، مانند فضيلت آخرت بر دنياست.» [6] .

انجام هر كاري غير از نماز در اول وقت، يعني با زبان بي زباني به نماز مي گوييم «كار دارم» و خيلي كه اهل مراعات باشيم، با عجله و شتاب آن را به جا مي آوريم. در نظر اميرالمؤمنين عليه السلام «در نزد خدا عملي محبوب تر از



[ صفحه 126]



نماز نيست، چيزي از امور دنيا، شما را از اوقات نماز باز ندارد.» و سپس آيه ي شريفه ي «الذين هم عن صلاتهم ساهون» [7] را ذكر مي كنند و مي فرمايند: «اين قوم مورد سرزنش خداوند هستند.» [8] .

علت ديگر تأكيد بر نماز اول وقت، آن كه چه بسا انسان توفيق خواندن آن وعده از نماز را نداشته باشد و عمرش به سر آيد. امام رضا عليه السلام در روايتي فرمودند: «بر اوقات نماز محافظت كنيد، چرا كه بنده ايمن از حوادث نيست و كسي كه وقت نماز واجب بر او داخل شود و عمداً كوتاهي كند، خطا كننده است.» [9] تأكيد امام هشتم عليه السلام بر نماز اول وقت در مجلس مأمون نيز زبانزد است. [10] .

نماز اول وقت، غير از ارزش مندي ذاتي كه معرفت الهي را به ارمغان مي آورد، در خودسازي نيز بسيار مفيد است. مرحوم علامه طباطبايي رحمه الله و آية الله العظمي بهجت (حفظه الله) از استادشان مرحوم سيد علي آقاي قاضي رحمه الله چنين نقل فرموده اند: «اگر كسي نماز واجبش را اول وقت بخواند و به مقامات عاليه نرسد، مرا لعن كند». [11] هم چنين از آية الله العظمي بهجت (حفظه الله) نقل شده: «اگر كسي مقيد باشد نماز را اول وقت بخواند، به جايي كه بايد برسد، خواهد رسيد.» [12] ايشان نماز اول وقت را برترين نوع اصلاح نماز دانسته اند. [13] .



[ صفحه 127]



هم چنين در پاسخ به نامه اي كه در آن براي ازدياد محبت به خداوند و ولي عصر (عجل الله تعالي فرجه الشريف) راهي درخواست شده بود، چنين مرقوم فرمودند: «گناه نكنيد و نماز اول وقت بخوانيد.» جالب آن كه همين سؤال را از مرحوم آية الله العظمي اراكي رحمه الله نمودند، و ايشان همين جواب را مرقوم فرمود: «گناه نكنيد و نماز اول وقت بخوانيد.» [14] .

سيد عباس حسيني واعظ، خدمت مرحوم حاج شيخ حسنعلي نخودكي اصفهاني رحمه الله رسيد و عرضه داشت: براي عاقبت به خيري و روزي چه كاري بايد كرد؟ فرمود: «نماز اول وقت، نماز اول وقت، نماز اول وقت.» [15] .

به راستي انساني كه به دنيا مي آيد و چند صباحي زندگي مي كند، جز عاقبت به خيري و روزي حلال، چه نياز ديگري مي تواند داشته باشد؟!