مقدمه




هرگز به بهشت راضي نشود

وقتي كه بهشت آفرين، هست



دو سه روز است در اين فكرم كه اگر در بهشت نگذارند ما نماز بخوانيم، چه بكنيم... [1] .

نياز آدمي به ارتباط با خالق و آفريننده ي هستي و ماوراء آن، از سرشت و ذاتيات اوست و اگر خالق متعال هدف از آفرينش را عبادت و معرفت معين فرمود، پس راه رسيدن به آن بايد برتر از همه اعمال باشد. از همين رو «نماز» را براي تمامي فرستادگان و بندگان خويش واجب فرمود. اين عبادت شريف در زمان بعثت خاتم انبياء حضرت رسول اكرم صلي الله عليه و آله و سلم، به بهترين و كامل ترين نماد عبادت بندگان معرفي گرديد. بي شك اگر خداوند بهتر از نماز براي نزديكي بنده به خود سراغ مي داشت، همانا واجب مي فرمود. حق آن است كه به بهترين وجه بر پا شود؛ و آن چه بر كيفيت نماز مي افزايد و در پذيرفته شدن نماز مؤثر است، «حضور قلب» است.

حضور قلب داراي مراتب و شدت و ضعف است؛ افراد از آغازين جواني تا دوران پيري و سستي، هر كدام از مرتبه اي از حضور قلب برخوردارند. مهم، برخورداري از حضور قلب است، چرا كه به فرموده ي آن عارف بالانشين حضرت امام خميني قدس سره: «كليد گنجينه ي اعمال و باب الابواب همه ي سعادات، حضور قلب است كه با آن فتح باب سعادت بر انسان



[ صفحه 14]



مي شود و بدون آن جميع عبادات از درجه ي اعتبار ساقط مي گردد.» [2] .

آري، نماز همان سر معرفت است كه گفته اند: تمام اسرار عارفان در نماز جمع شده است. [3] .

حقيقت اين عبادت چيست؟ تا چه اندازه آن را مي شناسيم و آداب به جا آوردن آن كدام است؟ چرا در روايات به حضور قلب اين اندازه بها داده شده است؟ اين امر چگونه حاصل مي شود؟ و...

اين پرسش ها ما را بر آن داشت كه در بيان بهترين كيفيت براي بهترين عمل، چاره اي انديشيم و چكيده اي از سيره ي عالمان و عارفان اسلام شناس را بيان نموده، شمه اي از عوامل عدم حضور قلب در نماز را برشمرده و سپس درمان عملي ارائه دهيم.

حكايات اين مجموعه، مضامين اخلاقي و عرفاني دارند كه در خلال مباحث، انسان را از پله اي به پله ي بالاتر مي برد و چه بسا با ذكر اشاره اي، خواننده از حرف و حديث ديگري بي نياز گردد؛ يك كتاب را در يك جمله ببيند و نتواند از شكرش به در آيد. حكايت عارفان و ذكر مدامشان، جوانه هاي اميد را در ضمير انسان مي جوشاند؛ چرا كه بنابر حديث شريف: «ياد خوبان رحمت خدا را نازل مي كند.» [4] و نيز فرموده باشند: «در دوران عمر شما نسيم هايي از سوي خدا به شما مي وزد، آگاه باشيد و خود را در مسير اين نسيم ها قرار دهيد.» [5] .

بر خود لازم مي دانم از انگيزه ي نگارش اين مجموعه كه مباحث استاد گرامي حجةالاسلام و المسلمين دكتر مرتضي آقاتهراني بود، ياد نموده و



[ صفحه 15]



از دوست گرامي آقاي سيد علي شاهرخي كه مرا در اين كار ياري نمود، تشكر ويژه نمايم. هم چنين همسر عزيزم كه سختي هاي مراحل كار را با صبر خويش تحمل نمود.

اميد آن كه اين مجموعه مرضي حضرت حق و ولي الله الاعظم (روحي فداه) قرار گرفته و مشمول الطاف خاصه اش گردد.

هادي قطبي

تيرماه 1387 - جمادي الثاني 1429



[ صفحه 17]




پاورقي

[1] مرحوم آية الله سيد علي آقاي قاضي رحمه الله؛ عطش، ص 42.

[2] حضور قلب در نماز از ديدگاه عالمان رباني و عارفان الهي، ص 77.

[3] ر. ك: در كوي بي نشان ها، ص 123.

[4] پيامبر اعظم صلي الله عليه و آله و سلم: «عند ذكر الصالحين ينزل الرحمة»؛ بحارالانوار، ج 90، ص 348.

[5] پيامبر اعظم صلي الله عليه و آله و سلم: «ان لربكم في أيام دهركم نفخات ألا فتعرضوا لها»؛ بحارالانوار، ج 68، ص 221.


بازگشت