22- از ديگر تعقيبات مهم امتثال فرمايش مولايمان حضرت صادق جعفر بن محمد عليهماالسلام در دعاهاي وارده در تعقيب نمازهاي واجب است. ابوبصير نقل مي كند كه امام صادق عليه السلام فرمود: در تعقيب نمازهاي واجب اين دعاهاي مبارك را بخوان:



[ صفحه 312]



«أللهم، اني أسألك بحق محمد و آل محمد برآئة من النار، فاكتب لنا برآئتنا، و في جهنم فلا تجعلنا، و في عذابك و هوانك فلا تبتلنا، و من الضريع و الزقوم فلا تطعمنا، و مع الشياطين في النار فلا تجعلنا، و علي وجوهنا فلا تكببنا، و من ثياب النار و سرابيل القطران فلا تلبسنا، و من كل سوء لا اله الا أنت يوم القيامة فنجنا، و برحمتك في الصالحين فأدخلنا، و في عليين فارفعنا، و من كأس معين و سلسبيل فاسقنا، و من الحور العين برحمتك فزوجنا، و من الولدان المخلدين كأنهم لؤلؤ [مكنون] فأخذمنا، و من ثمار الجنة و لحوم الطير فأطمعنا، و من ثياب الحرير و السندس و الاستبرق فاكسنا، و ليلة القدر و حج بيتك الحرام فارزقنا، و سددنا، و قربنا اليك زلفي، و صالح الدعآء و المسألة فاستجب لنا. يا خالقنا، اسمع لنا، و استجب [دعوتنا]، و اذا جمعت الأولين و الآخرين يوم القيامة فارحمنا، يا رب، عز جارك، و جل ثنآؤك، و لا اله غيرك.»

- خداوندا، به حق محمد و آل محمد از تو برائت از آتش جهنم را درخواست مي نمايم، پس براي ما برائت از آتش جهنم را بنويس، و در جهنم قرارمان مده، و به عذاب و خواري گرفتار منما، و ضريع و زقوم [دو خوراك اهل جهنم] را خوراك ما قرار مده، و همراه با شياطين در آتش يك جا جمع مگردان، و به رو بر زمين مزن، و از جامه هاي آتشين و پيراهنهايي كه از مس مذاب هستند به تن ما مفرما، و از هر بدي - اي خدايي كه معبودي جز تو نيست - در روز قيامت نجات بخش، و به رحمت خود ما را در ميان صالحان داخل فرما، و در عليين [و والاترين مقام بهشتي] بالايمان بر، و از پيمانه پر از آب دو چشمه ي معين و سلسبيل سيرابمان گردان، و به رحمتت از حور عين به ازدواجمان درآور، و از پسراني جاودانه [كه همواره جوان هستند و پير نمي شوند] كه بسان مروايدند خدمتكارمان قرار بده، و از ميوه هاي بهشت و گوشت پرندگان خوراكمان قرار ده، و از جامه هاي ابريشمي سندس و پرنيان نازك و استبرق و پرنيان ضخيم به تن مان كن، و شب قدر و حج خانه ي ارجمندت را روزي مان فرما، و مؤفق و استوارمان بدار، و مقرب درگاه خويش بگردان، قرب و منزلت يافتن ويژه اي، و دعا و درخواست شايسته ي ما را اجابت فرما، اي آفريدگار ما، از ما بشنو و دعايمان را اجابت فرما، و هنگامي كه اولين و آخرين مخلوق را در روز قيامت گرد آوردي، بر ما رحم آر، اي پروردگار ما، كسي كه در جوار تو باشد عزيز، و ثنايت بزرگ است، و معبودي غير تو نيست.



[ صفحه 313]



23- و از ديگر تعقيبات مهم، اقتدا به حضرت صادق جعفر بن محمد عليهماالسلام در دعاهايي است كه آن بزرگوار در تعقيب نمازهاي واجب مي خواند، چنانكه خادم آن حضرت مي گويد كه آن بزرگوار عليه السلام در تعقيب نمازهاي واجب دعاهايي را مي خواند. به حضرتش عرض كردم: اي پسر رسول خدا، دعاهايي را كه مي خواني به من بيآموز، حضرت عليه السلام فرمود: «وقتي نماز ظهر را خواندي سه بار در تعقيب نماز بگو:

«بالله اعتصمت، و بالله أثق، و عليه أتوكل.»

- تنها به خدا پناه برده، و چنگ زدم، و فقط به او اعتماد دارم، و تنها بر او توكل نمودم.

سپس بگو:

«أللهم، ان عظمت ذنوبي فأنت أعظم، و ان كبر تفريطي فأنت أكبر، و ان دام بخلي فأنت أجود. أللهم اغفرلي عظيم ذنوبي بعظيم عفوك، و كبير تفريطي بظاهر كرمك، و اقمع بخلي بفضل جودك. أللهم، ما بنا من نعمة فمنك، لا اله الا أنت، أستغفرك و أتوب اليك.»

- خداوندا، اگر گناهانم بزرگ است، تو بزرگتري، و اگر كوتاهي و تقصيرم بزرگ است، تو بزرگتري، و اگر بخل و تنگ چشمي ام پيوسته است، تو بخشنده تري. خدايا، گناهان بزرگم را به عفو و گذشت عظيمت، و كوتاهي بزرگ مرا به كرم آشكارت بيآمرز. و بخلم را با فزوني بخششت بركن. خدايا، هر نعمتي كه داريم از توست، معبودي جز تو نيست، از تو طلب آمرزش نموده و به سوي تو توبه مي كنم.

24- از جمله تعقيبات مهم، عمل به روايت معاوية بن عمار از حضرت صادق عليه السلام در تعقيب نمازهاي واجب است. معاوية بن عمار دهني [ذهبي] مي گويد: اين دعاي آقاي من ابي عبدالله، جعفر بن محمد عليه السلام در تعقيب نمازش مي باشد كه بر من املا نمود. اولين نمازها، نماز ظهر است، و به همين جهت نماز اولي و نخست ناميده شده، زيرا نخستين نمازي است كه خداوند متعال بر بندگانش واجب فرموده است، و دعاي آن به اين صورت است:

«يا أسمع السامعين، و يا أبصر الناظرين، و يا أسرع الحاسبين، و يا أجود الأجودين، و يا أكرم الأكرمين، صل علي محمد و آل محمد كأفضل و أجزل و أوفي و أكمل و أحسن و أجمل و



[ صفحه 314]



أكبر و أطهر و أزكي و أنور و أعلي و أبهي و أسني و أنمي و أدوم [و أعم و أتم] و أبقي ما صليت و باركت و مننت و سلمت و ترحمت [و تحننت] علي ابراهيم و علي آل ابراهيم، انك حميد مجيد. [أللهم، امنن علي محمد و آل محمد كما مننت علي موسي و هارون، و سلم علي محمد و آل محمد] كما سلمت علي نوح في العالمين.

أللهم، و أورد عليه من ذريته و أزواجه و أهل بيته و أصحابه و أتباعه من تقر بهم [يا: به] عينه، و اجعلنا منهم و ممن تسقيه بكأسه، و تورده حوضه، و احشرنا في زمرته و تحت لوآئه، و أدخلنا في كل خير أدخلت فيه محمداً و آل محمد، و أخرجنا من كل سوء أخرجت منه محمداً و آل محمد، و لا تفرق بيننا و بين محمد و آل محمد طرفة عين أبداً و لا أقل من ذلك و لا أكثر.

أللهم، صل علي محمد و آل محمد، و اجعلني معهم في كل عافية و بلآء، و اجعلني معهم في كل شدة و رخآء، [و اجعلني معهم في كل أمن و خوف]، و اجعلني معهم في كل مثوي و منقلب.

أللهم، أحيني محياهم، و أمتني مماتهم، و اجعلني بهم عندك وجيهاً في الدنيا و الآخرة و من المقربين.

أللهم، صل علي محمد و علي آل محمد، و اكشف عني بهم، و نفس عني بهم كل هم، و فرج بهم: [يا: به] عني كل غم، و اكفني بهم كل خوف، و اصرف عني بهم مقادير البلآء و سوء القضآء و درك الشقآء و شماتة الأعداء.

أللهم، اغفرلي ذنبي، و طيب كسبي، و قنعني بما رزقتني، و بارك لي فيه، و لا تذهب بنفسي الي شي ء صرفته عني. أللهم، اني أعوذبك من دنياً تمنع خير الآخرة، و عاجل يمنع خير الآجل، و حياة تمنع خير الممات، و أمل يمنع خير العمل. أللهم، اني أسألك الصبر علي طاعتك، و الصبر علي معصيتك، و القيام بحقك، و أسألك حقآئق الايمان، و صدق اليقين في المواطن كلها، و أسألك العفو و العافية و المعافاة في الدنيا و الآخرة، عافية الدنيا من البلآء، و عافية الآخرة من الشقآء. أللهم، اني أسألك العافية و تمام العافية و دوام العافية، و الشكر علي العافية، و أسألك الظفر و السلامة و حلول دار الكرامة.

أللهم، اجعل في صلاتي و دعآئي رهبة منك و رغبةً اليك، و راحةً تمن بها علي. أللهم، لا تحرمني سعة رحمتك و سبوغ نعمتك و شمول عافيتك و جزيل عطآئك و منح مواهبك لسوء ما عندي، و لا تجازني بقبيح عملي، و لا تصرف وجهك الكريم عني. أللهم، لا تحرمني و أنا أدعوك، و لا تخيبني و أنا أرجوك، و لا تكلني الي نفسي طرفة عين أبداً، و لا الي أحد من



[ صفحه 315]



خلقك فيحرمني و يستأثر علي. أللهم، انك تمحو ما تشآء و تثبت، و عندك أم الكتاب، أسألك بآل ياسين، خيرتك من خلقك، و صفوتك من بريتك و أقدمهم بين يدي حوآئجي و رغبتي اليك.

أللهم، ان كنت كتبتني في أم الكتاب شقياً محروماً مقتراً علي في الرزق، فامح من الكتاب شقآئي و حرماني، و أثبتني عندك سعيداً مرزوقاً، فانك تمحو ما تشآء و تثبت، و عندك أم الكتاب. أللهم، اني لما أنزلت الي من خير فقير، و أنا منك خآئف، و بك مستجير، و أنا حقير مسكين، أدعوك كما أمرتني، فاستجب لي كما وعدتني، انك لا تخلف الميعاد، يا من قال: (أدعوني، أستجب [لكم]) [1] نعم المجيب أنت يا سيدي، و نعم الرب و نعم المولي، [و] بئس العبد أنا، و هذا مقام العآئذ بك من النار، يا فارج الهم، و يا كاشف الغم، يا مجيب دعوة المضطرين، يا رحمان الدنيا و الآخرة و رحيمهما، ارحمني رحمة تغنيني بها عن [قصد] رحمة من سواك، و أدخلني برحمتك في عبادك الصالحين، ألحمد لله الذي قضي عني صلاة كانت علي المؤمنين كتاباً موقوتاً، [برحمتك يا أرحم الراحمين].»

- اي شنواترين شنواها، و اي بيناترين بينندگان، و اي كسي كه زودتر از همه به حساب مي رسي، و اي بخشنده ترين بخشندگان و اي بزرگوارترين بزرگواران، همانند برترين و فراوان ترين و فراگيرترين و كاملترين و نيكوترين و زيباترين و بزرگترين و پاكيزه ترين و خوشترين و نوراني ترين و بالاترين و درخشنده ترين و والاترين و بالنده ترين و پيوسته ترين و شاملترين [و كاملترين] و پاينده ترين درود و بركت و بخشش و سلامتي و ترحم [و مهرباني] را كه بر حضرت ابراهيم و آل ابراهيم فرستادي، بر محمد و آل محمد فرست، براستي كه تو ستوده ي بلند مرتبه هستي. [خداوندا، چنانكه بر حضرت موسي و هارون عليهماالسلام منت نهادي بر محمد و آل محمد منت نه، و بر محمد و آل محمد سلام فرست] چنانكه بر حضرت نوح از ميان عالميان سلام فرستادي.

خدايا، از فرزندان و همسران و اهل بيت و ياران و پيروان آن بزرگوار كساني را كه چشمش به آنها روشن مي گردد، بر او وارد گردان، و ما را از آنان و نيز از كساني كه با جام آن بزرگوار سيرابشان نموده و بر حوض حضرتش وارد مي نمايي قرار ده، و ما را در گروه



[ صفحه 316]



آن بزرگوار و زير پرچمش محشور گردان، و در هر خير و خوبي كه محمد و آل محمد را در آن وارد گردانده اي داخل گردان، و از هر بدي كه محمد و آل محمد را از آن خارج نموده اي خارج گردان، و هيچگاه به اندازه ي چشم برهم زدني نه كمتر و نه بيشتر از آن، ميان ما و محمد و آل محمد جدايي مينداز.

خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و ما را در هر عافيت و گرفتاري همراه با آنان قرار ده، و در هر سختي و خوشي همراه با ايشان بگردان، [و در حال ايمني و هراس با آنان همراه بفرما]، و در هر ماندن و رفتن همراه با ايشان قرار ده. خداوندا، زندگاني مان را بسان زندگاني آن بزرگواران، و مردنمان را همانند مرگ ايشان قرار ده، و مرا به واسطه ي آنان در دنيا و آخرت در نزد خويش آبرومند و از مقربان درگاهت بگردان. خدايا، بر محمد و آل محمد درود فرست. و تمام اندوههاي مرا به واسطه ي آنان برطرف نموده و از بين ببر، و تمام غمهايم را بگشاي، و به واسطه ي آن بزرگواران هر ترس و هراسي را از من كفايت فرما، و گرفتاريهاي مقدر شده و قضاي بد و درك [و يا پيآمد] بدبختي و شماتت و خوشحالي دشمنان را از من دور گردان.

خداوندا، گناهم را بيامرز، و كسبم را پاكيزه، و به آنچه روزي ام فرموده اي قانع، و برايم پرخير و بركت گردان، و نفسم را نسبت به چيزي كه از من بازداشته اي متمايل مفرما. خدايا، به تو پناه مي برم از دنيايي كه جلوي خير آخرت را مي گيرد، و از دنياي زودرسي كه مانع خير آخرت آينده مي گردد، و از زندگاني اي كه از مردن بهتر جلوگيري مي كند، و از آرزويي كه مانع عمل خير مي گردد. خداوندا، از تو شكيبايي بر طاعتت، و صبر از ارتكاب معصيتت، و به جا آوردن حقت را خواستارم، و از تو ريشه ها و حقايق ايمان و يقين راستين در تمام جايگاهها را مسألت دارم، و از تو عفو و عافيت و تندرستي در دنيا و آخرت، عافيت دنيا از بلا و گرفتاري، و عافيت آخرت از شقاوت و بدبختي را مسألت مي نمايم. خدايا، عاقبت و كمال و دوام عافيت و شكر بر عافيت را از تو درخواست مي نمايم، و كاميابي و سلامتي و وارد شدن در دار كرامتت را مي خواهم. خداوندا، در نماز و دعايم هراس از خود، و ميل و رغبت به سويت و راحتي و آسودگي اي بر من منت نه. خدايا، به خاطر بدي اعمال و صفات بدم مرا از رحمت گسترده و نعمت گوارا، و عافيت فراگير، و عطاي فراوان، و بخششهاي مواهبت محروم مگردان، و به عمل زشتم



[ صفحه 317]



پاداش مده، و روي [و اسماء و صفات] باكرامتت را از من برمگردان. خداوندا، در حالي كه تو را مي خوانم محرومم مگردان، و در حالي كه به تو اميدوارم دست خالي برمگردان، و هيچگاه به اندازه ي چشم برهم زدني نه به خود و نه به هيچ كس از مخلوقاتت واگذارم مكن، تا مرا محروم گردانده و ديگري را بر من مقدم بدارد. خداوندا، براستي كه تو هر چه را بخواهي محو و يا اثبات مي فرمايي، و ام الكتاب تنها در نزد توست، به حق آل ياسين كه برگزيدگان خلق، و ناب ترين مخلوقاتت مي باشند از تو درخواست نموده و آن بزرگواران را پيشاپيش خواسته ها و ميل و رغبتم به تو مقدم مي دارم.

خدايا، اگر مرا در ام الكتاب بدبخت و محروم و گرفتار به تنگي روزي مقدر فرموده اي، بدبختي و محروميتم را از آن محو، و در نزد خويش نيكبخت و پر روزي ثبت بفرما، خدايا، به هر خيري كه به سويم فرو فرستاده اي نيازمندم، و از تو هراسناكم، و به تو پناه آورده ام، و حقير و بيچاره و درمانده هستم، همان گونه كه امر فرموده اي مي خوانمت، پس چنانكه وعده فرمودي، كه تو هيچگاه خلف وعده نمي نمايي، دعاي مرا اجابت فرما. اي خدايي كه فرمودي: «مرا بخوانيد، تا دعاي شما را اجابت نمايم.» چه خوب اجابت كننده اي هستي تو، اي سرور من و چه خوب پروردگاري و چه نيكو مولي و سرپرستي، و چه بد بنده اي هستم من، و اين است ايستادن بنده ي پناه آورده ي به تو از آتش جهنم، اي گشاينده ي ناراحتي، و اي برطرف كننده ي غم و اندوه، اي اجابت كننده ي دعاي درماندگان، اي رحمان و رحيم در دنيا و آخرت، مرا به چنان رحمتي مورد مهر و رحمت خويش قرار ده كه به آن از [آرزو كردن و نيت] رحمت غير خود بي نيازم گرداني، و به رحمتت مرا در ميان بندگان شايسته ات داخل فرما، ستايش خداوند را كه توفيق داد يك نماز از نمازهايي را كه بر مؤمنين نوشته و واجب نموده بود، ادا كنم. [به رحمتت سوگند، اي مهربانترين مهربانها.]