زيرا عثمان بن عيسي به نقل از برخي از اصحاب امام صادق عليه السلام آورده است: «به حضرت عرض كردم: دو آيه در كتاب خدا هست كه من تأويل آنها را نمي دانم. حضرت فرمود: آن دو كدامند؟ عرض كردم: فرمايش خداوند متعال كه مي فرمايد:



[ صفحه 87]



(أدعوني، أستجب لكم.) [1] .

مرا بخوانيد، تا دعايتان را اجابت كنم.

ولي من دعا مي كنم و مستجاب نمي گردد.

حضرت فرمود: آيا مقصودت اين است كه خداوند - تبارك و تعالي - خلف وعده مي نمايد؟ عرض كردم: خير.

فرمود: آيه ي ديگر كدام است. عرض كردم: گفتار خداوند متعال كه مي فرمايد:

(و ما أنفقتم من شي ء فهو يخلفه، و هو خير الرازقين.) [2] .

- و هر چه انفاق كنيد، خداوند عوض آن را [به شما] برمي گرداند، و او بهترين روزي دهندگان است.

اما من انفاق مي كنم و عوض آن را نمي بينم.

حضرت فرمود: آيا منظورت اين است كه خداوند خلف وعده نموده؟

عرض كردم: خير.

فرمود: پس چه؟

عرض كردم: نمي دانم.

فرمود: ليكن من - ان شاء الله تعالي - براي تو بيان مي كنم. توجه داشته باش كه اگر شما از دستورات خداوند اطاعت مي كرديد و سپس دعا مي نموديد، مسلماً خداوند دعاي شما را مستجاب مي فرمود، ولي چون مخالفت و نافرماني خدا را مي كنيد لذا او دعايتان را مستجاب نمي نمايد.

و اما اينكه گفتي: انفاق مي كنيد و عوض آن را نمي بينيد، بدان كه اگر شما مال را از حلال به دست آورده و سپس در راه حق و موارد درست انفاق مي نموديد، هر كس حتي يك درهم انفاق مي كرد خداوند عوض آن را به او پس مي داد.

و اگر از سمت و سوي دعا او را مي خوانديد، حتماً دعاي شما را اجابت مي نمود، اگر چه نافرمان و گناهكار باشيد.



[ صفحه 88]



وي مي گويد، عرض كردم: روش دعا كردن چيست؟ حضرت فرمود: هنگامي كه نماز واجب را به جا آوردي، ستايش خدا را نموده و او را به بزرگي ياد كن و با تمام توان مدح و ثنايش را بگو، و بر پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله صلوات فرست و در صلوات بر او نهايت كوشش را بكن، و گواهي بده كه حضرتش، رسالت خويش را به خوبي تبليغ نموده، و بر ائمه ي هدي عليهم السلام درود بفرست، بعد از ستايش و ثناي خداوند و صلوات بر پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله، عطايا و نيكيهاي خداوند نسبت به خود را يادآور شده و نعمتهاي او را ذكر كن، آنگاه خدا را ستايش نموده و او را بر تمام اين امور شكرگزاري كن، و بعد به تك تك گناهانت اعتراف نموده و به آنها و يا به هر كدام كه به ياد داري اقرار نما و به گناهاني كه از يادت رفته و بر تو پوشيده است به صورت اجمالي اقرار كرده و از تمامي گناهانت به درگاه خداوند توبه كن، و تصميم بگير كه هرگز به سوي آنها بازنگردي، و با حالت پشيماني و نيت صادق و احساس هراس و اميدواري، از تمامي گناهانت طلب آمرزش كن. و بخشي از گفتارت اين باشد:

«أللهم اني أعتذر اليك من ذنوبي، و أستغفرك و أتوب اليك، فأعني علي طاعتك، و وفقني لما أوجبت علي من كل ما يرضيك، فاني لم أر أحداً بلغ شيئاً من طاعتك الا بنعمتك عليه قبل طاعتك؛ فأنعم علي بنعمة أنال بها رضوانك و الجنة.»

- خداوندا، از گناهانم به درگاه تو پوزش مي خواهم، واز تو طلب آمرزش نموده و به سوي تو توبه مي كنم، پس مرا بر فرمانبري از خود ياري فرما، و بر هر عمل كه موجب خشنودي توست و بر من واجب نموده اي، مؤفقم گردان، زيرا من هيچ كس را نديده ام كه به چيزي از اطاعتت نايل شده باشد، مگر اينكه تو پيش از آن، نعمتت را بر او ارزاني داشته اي، پس نعمتي را بر من ارزاني دار كه به واسطه ي آن به خشنودي و بهشتت نايل گردم.

و بعد از همه ي اينها، خواسته هاي خويش را مسئلت كن، و من اميدوارم كه - ان شاء الله تعالي - خداوند تو را محروم برنگرداند.»



[ صفحه 89]



توضيح دو نكته پيرامون حديث گذشته

الف - توضيح فرمايش مولايمان امام صادق - صلوات الله عليه - كه فرمود: «اگر از سمت و سوي دعا خدا را بخوانيد، مسلماً دعايتان را اجابت مي نمايد، اگر چه گناهكار باشيد» اين است كه هرگاه بنده ي گناهكار خداوند - جل جلاله - را بخواند، خداوند دعاي او را مستجاب مي كند؛ ولي استجابت دعايش به تأخير مي افتد؛ زيرا از سويي خداوند - جل جلاله - از بنده اش مي خواهد كه توبه نموده و گناهان را ترك كند، و از سوي ديگر بنده مطالبي را با دعا از خدا درخواست مي نمايد.

و وقتي امر چنين باشد، خداوند - جل جلاله - با زبان حال به بنده مي گويد: من از تو چيزي را كه حق من است - يعني توبه - مطالبه مي نمايم، و تو با دعا چيزي را كه حق تو نيست از من درخواست مي كني، پس وقتي تو چيزي را كه من از تو مي خواهم و حق من است، به من نمي دهي، چگونه تعجب مي كني كه من در برابر كيفر خودداري كردن تو از دادن آنچه كه من از تو درخواست نمودم، از دادن چيزي كه تو از من مي خواهي و حق تو نيست خودداري كنم؟!

ب - توضيح گفتار امام صادق عليه السلام پيرامون فرمايش خداوند - جل جلاله - كه فرمود: «اگر روزي را از راه حلال به دست آورده و در راه حق و موارد درست انفاق مي نموديد، خداوند عوض آن را به شما برمي گرداند.»، آن است كه اگر بنده چيزي را براي هواي نفس خويش كسب كند و خرج كند، و نيتش از اين كسب و هزينه كردن معامله ي با خداوند - جل جلاله - و امتثال امر او نباشد، گويي كه اراده ي خداوند - جل جلاله - و حكمت او را در تدبير بندگان و مخلوقات بركنار انگاشته، پس چگونه عوض انفاق او برعهده ي خداوند - جل جلاله - باشد؟ زيرا تنها در صورتي ضمانت آن برعهده ي خداوند - جل جلاله - خواهد بود كه بنده به خاطر امتثال امر الهي كسب نموده و به امر خدا در طاعت او انفاق كند.